UNG THƯ VÚ
(Breast cancer)
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste H
Rosemead, CA 91770
Tel: (626) 288-3306
Cuộc đời chúng ta như những khu rừng. Thưa rồi già dần. Khi trẻ, rừng còn thưa, chưa có gì để nói, thường chỉ những bệnh vặt. Tuổi cao dần, đời tạm ổn định, rừng già hơn, nhiều hoa thơm cỏ lạ, nhưng cũng thêm nhiều ác thú ẩn nấp, rình mò. Với phụ nữ, ung thư vú là một trong những con thú ác nhất rình rập trong cơ thể.
Bài này, chúng ta bàn bệnh ung thư vú của phụ nữ. Ung thư vú ở đàn ông cũng có xảy ra, song hiếm hơn nhiều (100 trường hợp ung thư vú phụ nữ, mới có 1 trường hợp ung thư vú ở đàn ông).
Tại Mỹ, với phụ nữ, ung thư vú là loại ung thư xảy ra nhiều nhất, gây tử vong đứng hàng thứ nhì chỉ sau ung thư phổi, và là nguyên nhân tử vong nhiều nhất cho người phụ nữ trong hạn tuổi 45 đến 55, tuổi đời sống đã ổn định, chúng ta đang vui sống. Hiện tại Mỹ, hàng năm có thêm 182.460 trường hợp ung thư vú mới được khám phá, và 40.480 người mất mạng vì nó.
Ai dễ bị ung thư vú?
Tuy cũng có những người bị ung thư vú dù không mang yếu tố nguy hại nào cả, song có nhiều yếu tố được xem khiến người phụ nữ sau sẽ dễ bị ung thư vú:
- Tuổi tác: càng cao tuổi càng dễ có ung thư vú, nhất là sau tuổi 50.
- Từng bị ung thư vú: người đã từng bị ung thư sau dễ bị ung thư ở vú bên kia.
- Gia đình: nếu có người thân trong gia đình bị ung thư vú, nguy cơ ung thư vú tăng cao.
- Chủng tộc: tỉ lệ ung thư vú cao nhất ở người da trắng.
- Phóng xạ (ionizing radiation): những người phải chữa bằng tia phóng xạ chiếu vào ngực với lượng cao (để chữa ung thư hạch chẳng hạn) sau sẽ dễ bị ung thư vú.
- Yếu tố nội tiết: một số yếu tố nội tiết khiến người phụ nữ sau dễ bị ung thư vú, như người có kinh sớm (trước 11 tuổi) và mãn kinh trễ (sau 54 tuổi); người không sanh nở, hoặc mang thai lần đầu muộn sau tuổi 30; người không cho con bú; người dùng thuốc kích thích tố estrogen và progesterone sau khi mãn kinh. Phụ nữ cao, phụ nữ béo mập dễ bị ung thư vú hơn người thấp, người không béo mập.
- Rượu: uống rượu nhiều sẽ làm tăng tỉ lệ bị ung thư vú.
Trong các yếu tố kể trên, ba yếu tố đầu (tuổi tác, từng bị ung thư vú, gia đình có người bị ung thư vú) được xem là các yếu tố nguy hại (risk factors) quan trọng nhất.
Ngược lại, thường xuyên vận động sẽ giúp chúng ta giảm nguy cơ bị ung thư vú.
Định bệnh
Ung thư vú có thể khiến vú trông thay đổi về khối lượng hoặc hình dạng so với bên kia, da vú ửng đỏ, lún xuống, núm vú chảy nước, máu, hoặc lõm vào trong, thay vì lồi ra ngoài bình thường như trước.
Nhưng ung thư vú, thường như con ác thú, nằm chờ trong rừng, im hơi lặng tiếng, không gây triệu chứng gì cả, và ta tình cờ tìm thấy nó dưới dạng một khối lạ sờ thấy bằng tay, hoặc bằng những phương pháp chụp phim vú, siêu âm.
Phim vú (mammogram) rất tốt để khám phá ung thư, nhưng đến 20% trường hợp ung thư vú, phim vú không thấy được khối ung thư có đó (tức trong 5 người bệnh ung thư vú, phim có thể sót mất 1 người). Cho nên, chúng ta không bao giờ chỉ chụp phim vú thôi mà không thăm khám bằng tay. Trường hợp khối lạ trong vú sờ thấy bằng tay, mà không thấy được trên phim vú, chúng ta làm thêm siêu âm vú để xác định.
Nếu chúng ta nghi ngờ khối lạ trong vú có thể là ung thư, bước kế tiếp, chúng ta nhờ bác sĩ giải phẫu đâm kim vào chỗ có khối lạ, lấy ra chút mô đem thử xem nó có đúng thực ung thư hay không. Phương pháp này gọi là biopsy.
Ung thư đã tiến triển đến đâu?
Sau khi tìm thấy ung thư, ta cần biết nó đã tiến triển đến đâu, còn nằm tại vú, hay đã lan ra những hạch quanh vú, hoặc đã theo máu đi xa, vì trong sự chữa trị, ném chuột sợ vỡ đồ, ta xuống tay nhẹ hay nặng tùy vào mức độ tiến triển của nó. Việc tìm hiểu này gọi là “staging”, được thực hiện bằng nhiều phương pháp: thử máu, chụp phim, mổ xem các hạch bạch huyết (lymph nodes) quanh vú (nách, thành ngực) đã có tế bào ung thư đến thăm hay chưa, ...
Ung thư vú tiến triển qua 4 giai đoạn: từ giai đoạn 0 (stage 0) khi ung thư chưa sờ thấy, nhưng tình cờ khám phá được bằng phim chụp vú, sang những giai đoạn I, II, III và IV (stages I, II, III and IV). Các giai đoạn I, II, và III, là những giai đoạn ung thư đã sờ thấy được, hoặc đã lan ra các hạch quanh vú. Giai đoạn IV là giai đoạn cuối, khi ung thư đã tiến triển quá xa, theo máu chuyển di đến các cơ quan khác, như gan, phổi, xương, óc, mắt, da.
Khám phá ung thư sớm trong giai đoạn 0, và chữa trị đúng, tỉ lệ sống sót 5 năm (5-year survival) lên đến 99%. Khám phá ung thư muộn trong giai đoạn IV, tỉ lệ sống sót 5 năm chỉ được 14%.
Chữa trị
Ung thư vú chữa bằng nhiều cách: giải phẫu (surgery), phóng xạ trị liệu (radiation therapy, dùng tia phóng xạ đốt các tế bào ung thư), kích thích tố (hormonal therapy) và bằng các chất thuốc hóa học (chemotherapy). Những cách chữa trị trên được dùng riêng rẽ, hoặc phối hợp, tùy vào nhiều yếu tố: ung thư đã tiến triển đến giai đoạn nào, tuổi tác, tình trạng sức khỏe của người bệnh, đồng thời cũng dựa vào ý muốn của họ.
Khi ta khám phá ung thư vú thực sớm, lúc ung thư chưa sờ thấy được bằng tay, tình cờ khám phá nhờ phim chụp vú (stage 0, carcinoma in situ), ung thư chữa bằng giải phẫu, cắt bỏ hoàn toàn (total mastectomy) hoặc một phần (partial mastectomy) bên vú có ung thư. Trong các trường hợp chỉ cắt một phần vú, cho chắc ăn, ta thường chữa thêm với phóng xạ trị liệu, vì phóng xạ trị liệu sau khi giải phẫu sẽ làm giảm hiểm nguy bị ung thư tái phát rất nhiều. Giải pháp mổ cắt bỏ hoàn toàn vú nhiều phụ nữ nay không mấy tán thành, vì sau khi mổ, sẽ... không được đẹp; những người muốn đẹp như trước, lại cần thêm một cuộc giải phẫu nữa để tái tạo vú (breast reconstruction).
Khi ung thư vú, lúc ta khám phá, đã sờ thấy được, hoặc đã lan ra các hạch quanh vú (giai đoạn I, II và III), cách chữa gồm nhiều phối hợp: giải phẫu cắt bỏ vú có ung thư (cả vú hoặc một phần vú), cắt bỏ các hạch quanh vú bị ung thư tới thăm, phóng xạ trị liệu sau khi giải phẫu, và chữa bằng các chất thuốc hóa học. Nhiều trường hợp còn cần chữa thêm với các thuốc thuộc loại kích thích tố (như thuốc tamoxifen).
Khi ung thư vú đã tiến triển quá xa, tức đã theo máu chuyển di đến các cơ quan khác, như gan, phổi, xương, óc, mắt, da (metastatic cancer, stage IV), cách chữa chính là dùng thuốc thuộc loại kích thích tố, các chất thuốc hóa học, và phóng xạ trị liệu.
Xin hẹn gặp lại bạn tuần tới. Bài kỳ sau, chúng ta sẽ bàn đến việc phòng ngừa ung thư vú.
Phim vú cho thấy khối lạ (mass) trong vú