CÚM HEO
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste. H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Chắc chúng ta phải bầu cho cúm heo làm “Căn bệnh của năm 2009” quá, vì nó nổi tiếng thiệt. Suốt từ tháng 3 đến giờ, người ta không ngớt bàn đến nó. Trong mùa lạnh này, nó lại càng được nhắc đến nhiều hơn, gần như trên đầu môi chót lưỡi của mọi người chúng ta. Bao người hãi sợ nó.
Tháng 3/2009, dịch cúm heo (swine flu, nay còn được gọi cúm 2009 H1N1) bắt đầu xuất hiện tại Mễ Tây Cơ từ giống heo, rồi lây sang người, và từ đó chu du nhiều quốc gia khắp thế giới. Nước Mỹ ta là một trong những nơi nhiều cúm heo nhất. Ai trong mùa này nóng sốt, ho hắng, đau họng, chảy mũi, …, nhiều phần là bị cúm heo đấy.
So với bệnh cúm người xảy ra hàng năm vào mùa đông, riêng tại Mỹ, mỗi năm giết 36.000 người chỉ trong vòng mấy tháng mùa đông, đa số là các vị tuổi cao sức yếu, tử vong do cúm heo gây ra cho đến nay còn rất thấp, chúng ta không nên quá kinh hãi. Theo những báo cáo gần đây, người trên 50 tuổi có vẻ ít bị cúm heo đến viếng. Nó thích tấn công người trẻ, mà người trẻ còn đầy nhựa sống, bị cúm heo thì thường cũng mau chóng lướt qua như bị cúm người thôi, không mấy ai phải vào nhà thương. Chỉ đáng ngại cho các trẻ em dưới 2 tuổi, phụ nữ mang thai, và người trẻ đang mang những bệnh, phải dùng những thuốc khiến cơ thể yếu sẵn.
Triệu chứng
Thời gian kể từ lúc nhiễm bệnh cho đến lúc triệu chứng bắt đầu phát ra, gọi là giai đoạn ủ bệnh (incubation period), khoảng từ 1 đến 7 ngày, thường từ 1 đến 4 ngày.
Triệu chứng bệnh cúm heo tương tự bệnh cúm người (human flu): đột ngột nóng sốt, ho, đau cổ họng, chảy nước mũi, rêm mình mẩy, nhức đầu, ớn lạnh, mệt mỏi. Có người tiêu chảy và ói mửa.
Những trường hợp bệnh nặng gây sưng phổi, suy hô hấp và chết.
Như bệnh cúm người, cúm heo có thể khiến những bệnh kinh niên chúng ta đang mang (bệnh tim, bệnh phổi, bệnh thận, tiểu đường, …) nặng hơn.
Người bệnh có khả năng lây truyền cho người khác 1 ngày trước khi triệu chứng phát ra, và đến 7 ngày sau kể từ khi họ bắt đầu có triệu chứng. Các cháu bé có thể lây truyền với thời gian lâu hơn.
Để xác định đúng bị cúm heo, chúng ta cần làm trắc nghiệm đặc biệt tìm siêu vi cúm heo trong mũi hoặc cổ họng. Hiện những trắc nghiệm tìm siêu vi cúm heo này chỉ dành cho những trường hợp bệnh nặng phải vào nhà thương.
Chữa trị
Theo Trung Tâm Kiểm Soát và Ngừa Bệnh (CDC), chúng ta có thể dùng một trong hai thuốc kháng siêu vi (antivirals) Tamiflu (oseltamivir) và Relenza (zanamivir) để chữa cúm heo. Thuốc Tamiflu uống còn thuốc Relenza xịt hít vào phổi.
Các thuốc này cần có toa bác sĩ. Thuốc ngăn cản sự sinh sôi nảy nở của siêu vi trong cơ thể chúng ta, nên cần được dùng sớm trong vòng 2 ngày đầu khi mới có triệu chứng.
Thuốc được khuyên nên dùng sớm ở những người sau đây có triệu chứng nhiễm cúm, vì họ dễ bị các biến chứng nguy hiểm của cúm:
- Trẻ em dưới 2 tuổi
- Các vị từ 65 tuổi trở lên
- Phụ nữ mang thai
- Người đang có vấn đề với sức khỏe, hoặc dùng những thuốc khiến cơ thể yếu sẵn
- Trẻ em dưới 19 tuổi đang phải dùng thuốc aspirin dài lâu.
- Nếu chúng ta thuộc các thành phần trên, hoặc có trẻ em dưới 2 tuổi, nhà chúng ta nên có cây đo nhiệt độ (digital thermometer, mua khoảng 5 đồng), để lỡ khi có triệu chứng nghĩ có thể là cúm, chúng ta đo nhiệt độ ngay, và nếu thấy nhiệt độ trên 100 độ F, chúng ta gọi cho bác sĩ biết, để bác sĩ cho chúng ta được khám sớm, hoặc cho thuốc chúng ta qua điện thoại.
Những người khỏe mạnh có triệu chứng cúm nhẹ, hoặc đang trên đà hồi phục, không cần chữa với thuốc Tamiflu hay Relenza. Những người có triệu chứng cúm nặng, bất kể tuổi và tình trạng sức khỏe từ trước, cần được chữa ngay với thuốc.
Phòng ngừa
Chữa cúm không gì bằng cách phòng ngừa nó. Nếu chúng ta cần ngừa bệnh cúm người hàng năm, thuốc ngừa đã có, chúng ta nên đến chích ngừa tại các văn phòng bác sĩ hoặc những nơi trong cộng đồng họ cung ứng dịch vụ này. Thuốc ngừa cúm hàng năm, tiếc thay, lại không ngừa được bệnh cúm heo.
Thuốc ngừa cúm heo sẽ có trong vòng tháng 10 này. Xin lưu ý, nó không thay thế được thuốc ngừa cúm người hàng năm, có nghĩa rằng, nhiều người chúng ta phải chích ngừa cả cúm người hàng năm lẫn cúm heo.
Vào ngày 29 tháng 7/2009, Ủy Ban Cố Vấn về Phòng Ngừa (Advisory Committee on Immunization Practices) của cơ quan CDC đã họp, và đưa ra lời khuyên những ai nên chích ngừa cúm heo. Tuy không thể tiên đoán mùa cúm sắp tới sẽ nặng đến mức nào, song họ đã xem xét nhiều yếu tố, kể cả cách căn bệnh đang lây truyền, những người dễ bị lây bệnh nhất, các trường hợp phải vào bệnh viện, các trường hợp tử vong, bao nhiêu thuốc chích ngừa sẽ được sản xuất và chừng nào thuốc mới có.
Chích ngừa cúm heo có hơi khác với chích ngừa cúm người hàng năm. Ủy Ban Cố Vấn về Phòng Ngừa khuyên những người sau đây cần được chích ngừa:
- Phụ nữ mang thai: phụ nữ mang thai nhiễm cúm heo dễ bị các biến chứng của căn bệnh. Trẻ sơ sinh sanh ra bởi mẹ đã được chích ngừa cũng gián tiếp tránh được cúm heo.
- Người ở cùng nhà hoặc chăm sóc cho các trẻ em dưới 6 tháng: trẻ em dưới 6 tháng rủi bị cúm heo, dễ bị các biến chứng quan trọng, song lại không thể được chích ngừa. Chích ngừa cho người ở cùng nhà hoặc có nhiệm vụ chăm sóc cho các em gián tiếp bảo vệ các em.
- Nhân viên y tế, kể cả nhân viên làm việc trong ngành cấp cứu: những người này nên chích ngừa để tránh nhiễm cúm heo rồi lây lại cho người thuộc các thành phần cần được chích ngừa. Hơn nữa, cúm heo có thể nặng khiến họ nếu nhiễm, phải nghỉ việc, sẽ thiếu người phục vụ trong ngành y tế.
- Trẻ em từ 6 tháng đến 24 tuổi: trẻ từ 6 tháng đến 18 tuổi dễ bị cúm trong trường học hoặc chỗ trông trẻ, rồi lan truyền nhanh cho nhau, lại đem bệnh về nhà; còn người trẻ 19 đến 24 hay sống, học hành, làm việc chung với nhau, nên cũng dễ nhiễm bệnh, và thường đây cũng là thành phần hay di chuyển, đem bệnh đi truyền chỗ khác.
- Người trong hạn tuổi 24 đến 64 có sẵn vấn đề với sức khỏe, lỡ nhiễm cúm heo sẽ nguy hiểm: đang mang các bệnh kinh niên như bệnh tim, bệnh phổi (kể cả suyễn), bệnh thận, bệnh tiểu đường, thiếu máu nặng, bệnh AIDS, bệnh thần kinh khiến khó tự săn sóc, khó khạc đàm nhớt, v.v., hoặc người đang phải dùng những loại thuốc khiến sức kháng cự của cơ thể suy giảm (như thuốc Prednisone, thuốc chống ung thư).
Thuốc chích ngừa cúm heo tiên đoán sẽ không thiếu, nhưng mới đầu có thể thuốc sẽ chỉ được cung cấp cho các bác sĩ với một số lượng giới hạn. Do vậy, Ủy Ban Cố Vấn về Phòng Ngừa khuyên chúng ta dành ưu tiên cho những người kể trên, để họ được chích trước, trường hợp chưa đủ thuốc. Sau đó, thuốc dư ra, chúng ta có thể chích ngừa cho mọi người trong hạn tuổi 25 đến 64. Còn những vị từ 65 tuổi trở lên, các khảo cứu cho thấy các vị ít bị cúm heo hơn những người trẻ, nên ưu tiên sau cùng, tức nếu thuốc dư ra sau khi chích ngừa cho mọi người trong hạn tuổi 24 đến 64, mới chích ngừa cho các vị 65 tuổi trở lên.
Chúng ta bình tĩnh, không nên quá hãi sợ cúm heo. Có triệu chứng của cảm (cold) hay cúm (flu), chúng ta đo nhiệt độ: nếu không sốt, chắc bị cảm thường thôi, hay cúm heo nhẹ, chúng ta có thể tự chữa bằng những thuốc thông thường mua ngoài tiệm; nếu sốt trên 100 độ F, chúng ta đến khám bác sĩ, hoặc hỏi ý kiến bác sĩ trên điện thoại. Không nên hoảng hốt chạy thẳng vào phòng cấp cứu nếu triệu chứng không nặng lắm. Người trẻ, nên hỏi dò chừng bác sĩ xem bao giờ có thuốc ngừa cúm heo. Họ nói thuốc ngừa sẽ có trong vòng tháng 10 này, nhưng nhiều văn phòng bác sĩ đến nay vẫn chưa nhận được.