Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste. H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Bài kỳ trước chúng ta đã tìm hiểu nguyên nhân và các thể dạng của bệnh mụn mặt. Bàn kỳ này chúng ta bàn về cách chữa trị.
Mụn mặt là bệnh da nhiều nhất, gây đau khổ cho bao người, nên được nghiên cứu rất kỹ. Thời gian gần đây, có thêm những kiến thức mới, những cách chữa mới, khiến ta thêm nhiều vũ khí chống căn bệnh.
Trước khi chữa trị, bác sĩ cần thẩm định kỹ lưỡng vấn đề của bạn:
- Thể dạng bệnh: mụn cám, mụn tấy đỏ, mụn bọc, …
- Mức độ nặng nhẹ của bệnh
- Da bạn thuộc loại khô hay dầu
- Những vùng da mặt bị sẹo hoặc nám do mụn
- Nếu là phụ nữ, tình trạng kinh nguyệt của bạn (một số bệnh nội tiết làm xáo trộn kinh nguyệt có thể gây bệnh mụn mặt)
- Các thuốc bạn đang dùng (một số thuốc có thể gây mụn mặt)
- Các cách chữa trị trong quá khứ, có kết quả hoặc không có kết quả.
Xem vậy, sự chữa trị bệnh mụn mặt rất công phu, không dễ dàng như bạn tưởng. Nên đi khám bệnh, bạn phải sửa soạn trước câu chuyện kể cho bác sĩ, ghi chép lại hết các thuốc trước đã từng dùng để chữa bệnh (cho kết quả ra sao?), và đem theo tất cả các thuốc hiện bạn đang dùng, kể cả những thuốc mua bên ngoài không cần toa bác sĩ.
Bệnh dạng mụn cám
Hiện có ba thuốc hay được dùng để chữa bệnh dạng mụn cám: tretinoin (Retin-A), isotretinoin (Avage, Tazorac), adapalene (Differin), thoa ngày 1 lần tối trước khi ngủ. Khi mới dùng, thuốc có thể gây phản ứng ngứa, đỏ. Nếu vậy, ta cắt xuống thoa cách ngày (tối thoa tối nghỉ) cho đến khi da quen dần với thuốc và không còn bị phản ứng. Điều cần biết, có khi phải mất đến 8-12 tuần dùng thuốc, da bạn trông mới khá, ít mụn hơn. Kiên nhẫn là mẹ thành công bạn ạ.
Với người không hợp các thuốc trên, ta có thể thử thuốc salicylic acid hoặc azelaic acid. Salicylic acid thường được pha trong một số nước bôi (lotion), sà-phòng rửa mặt mua bên ngoài không cần toa bác sĩ (Neutrogena Acne Wash, Zapzyt Acne Wash, v.v.).
Các thuốc tretinoin (Retin-A), azelaic acid (Azelex, Finacea, Finevin) còn có tác dụng chữa những vùng da nám do mụn, nên tốt cho người da bị nám do mụn.
Dạng mụn tấy đỏ nhẹ
Hầu hết những trường hợp mụn tấy đỏ nhẹ sẽ bớt với thuốc thoa chứa chất benzoyl peroxide (Benzagel, Benzac, Desquam-X, Xerac, Persadox, ...), hoặc với sự phối hợp hai thuốc dùng.
Thuốc chứa chất benzoyl peroxide có tác dụng chống vi trùng rất mạnh, khiến các vi trùng P. acnes ở da hết hoạt động, không tạo được những chất acids gây phản ứng viêm sưng cho da. Nhờ vậy, các mụn đỏ của bệnh sẽ từ từ bớt dần. Thuốc cũng chữa những mụn cám. Thuốc có thể gây phản ứng ở chỗ thoa thuốc, gây ngứa, đỏ hoặc làm da tróc. Nếu da chỉ hơi đỏ và tróc chút ít, ta thử tiếp tục dùng thuốc, thường các phản ứng sẽ bớt dần. Thuốc thoa ngày 2 lần, song dùng thuốc ngày một lần hoặc cách ngày sẽ ít bị phản ứng hơn. Thuốc dùng nước làm chất đệm (water-based formulation) cũng ít gây phản ứng.
Các thuốc thoa trụ sinh như Clindamycin, Erythromycin, v.v., cũng diệt các vi trùng P. acnes, khiến chúng bớt làm loạn. Nhiều trường hợp cần sự chữa trị phối hợp: thoa thuốc chứa chất benzoyl peroxide buổi tối, thoa thêm thuốc trụ sinh vào buổi sáng (hoặc thoa thuốc chữa bệnh dạng mụn cám buổi tối, thoa thuốc chứa chất benzoyl peroxide buổi sáng). Các thuốc thoa tổng hợp chứa chất benzoyl peroxide lẫn chất trụ sinh Erythromycin hoặc Clindamycin rất tốt. Gần đây có thêm thuốc tổng hợp chứa chất tretinoin (Retin-A) và chất thuốc trụ sinh Clindamycin (Clindamycin 1.2 percent/Tretinoin 0.025 percent).
Dạng mụn tấy đỏ nặng
Những trường hợp mụn nặng, ngoài thuốc thoa, cần thêm cả thuốc trụ sinh uống (từ 12 đến 18 tuần, có khi lâu hơn): tetracycline, doxycycline, minocycline, erythromycin, trimethoprim-sulfamethoxazole, clindamycin.
Trong các thuốc trên, tetracycline an toàn nhất, giết các vi trùng P. acnes rất hữu hiệu, lại rẻ. Có điều thuốc cần được dùng lúc bụng trống, nửa tiếng trước khi ăn, hoặc ít nhất 2 tiếng sau khi ăn, vì thức ăn trong bao tử làm giảm sự hấp thụ thuốc. Không nên dùng Tetracycline cho người đang mang thai, hoặc trẻ em dưới 10 tuổi, vì thuốc có thể làm vàng những răng đang mọc.
Với những trường hợp mụn quá nhiều, quá nặng, qua nhiều chữa trị vẫn không mấy bớt, có thể ta phải dùng đến một thuốc đặc biệt có tên Accutane. Accutane khác với những thuốc đã kể trên, vì nếu được dùng đủ lượng và đủ thời gian (thường cần 20 tuần), sẽ làm mụn biến mất một thời gian khá dài, có khi 2 năm hay hơn.
Sự chữa trị với Accutane đặt ra một số vấn đề. Thuốc rất độc cho thai nhi, phụ nữ dùng Accutane tuyệt đối không được mang thai trong lúc đang chữa trị và sau đó một thời gian. Thuốc cũng làm tăng lượng mỡ cholesterol và triglycerides trong máu, nên hai loại mỡ trong máu này cần được thử trước khi chữa trị bằng Accutane, vào tuần thứ 3 đang lúc chữa trị, rồi tuần thứ 6, và vào lúc chấm dứt sự chữa trị. Nếu thử máu cho thấy các chất mỡ này tăng cao, ta đưa chúng xuống bằng cách ăn một thực phẩm ít những chất mỡ; không kết quả, ta ngưng Accutane. Ngoài ra, Accutane còn gây khô da, khô môi, khô mắt và mũi. Uống nhiều nước mỗi ngày có thể ngừa được khô da, môi, mắt, mũi gây do Accutane.
Một số thuốc ngừa thai, như Tri-Levlen, Ortho-Tri-Cyclen, cũng được nhận thấy có tác dụng chống mụn rất tốt; vậy cũng tiện, dùng vừa ngừa thai, vừa đẹp mặt. Tất nhiên, thuốc chỉ dành cho phái nữ.
Ngoài những cách chữa kể trên bằng thuốc thoa và thuốc uống, còn một số trị liệu khác dùng trong một ít trường hợp đặc biệt, chẳng hạn chích chất steroid vào những mụn bọc, lột da bằng tia cực tím (ultraviolet). Sẹo do mụn có thể được giải phẫu để trông khá hơn (scar revision), song, nói chung, một khi đã bị sẹo, sự chữa trị sẹo thường rất khó, và không mấy thành công.
Hai cách trị mới rất đắt, bằng tia Laser (Laser therapy) và bằng ánh sáng xanh (blue light therapy), còn cần chờ nhiều dữ kiện chứng minh, trước khi dùng rộng rãi để chữa mụn mặt.
Những điều cần biết thêm
Nay ta có nhiều cách chữa trị bệnh mụn mặt như vậy, nhưng sự chữa trị thành công hay không, phần lớn tùy bạn cả. Bạn là nhân vật chính, tương lai làn da mặt bạn trong tay bạn. Những hiểu biết sau sẽ giúp bạn dễ quyết định:
- Mụn mặt là bệnh kéo dài nhiều tháng năm, lúc nhiều lúc ít. Chữa trị thường hữu hiệu, kiểm soát được căn bệnh, song không chữa khỏi hẳn bệnh. Sự chữa trị cần kiên nhẫn, kéo dài một thời gian lâu, dù da mặt bạn đã láng lẩy, sạch mụn. Thuốc tretinoin có thể dùng về lâu về dài để ngừa mụn mọc lại (tuy nhiên phụ nữ mang thai không dùng được thuốc này).
- Khi chữa, kết quả thường không thấy rõ trong 3 đến 6 tuần đầu, và có khi mất đến vài tháng, bạn và bác sĩ mới xoa tay hài lòng. Thường phải phối hợp nhiều thuốc.
- Mụn mặt không do ở bẩn. Kỳ cọ cả ngày chỗ bị mụn sẽ khiến tình trạng nặng thêm. Chỉ nên dùng mấy đầu ngón tay xoa rửa nhẹ chỗ có mụn. Các chất nước hoặc sà phòng rửa mặt như Cetaphil, Dove Sensitive Skin Bar, rửa ngày 2 lần với nước ấm, giúp da đỡ khô, tróc, khó chịu.
- Chớ cậy, ngắt, nặn mụn, chúng sẽ sưng to hơn và dễ thành sẹo.
- Tránh dùng những mỹ phẩm hoặc nước bôi da dùng mỡ làm nền (oil-based cosmetics and moisturizers), có thể làm nảy thêm các mụn cám. Mạnh tay thoa các mỹ phẩm, nước bôi ngày nhiều lần cũng làm da tổn thương, thêm mụn. Tốt hơn nên để da yên, tránh đụng chạm đến nó.
- Xin nhắc lại ở đây, mụn mọc không do thực phẩm ta ăn vào, không phải vì bón, hoặc bệnh gan mà ra. Cũng chả phải tại “nóng” trong người. (Mà “nóng” trong người là gì vậy? Không nên tin vào những quảng cáo câu tiền, uống cái này cái kia vào sẽ giúp người “mát”, bớt mụn.)
Chúc bạn kiên tâm chữa mụn, chiến đấu cứu làn da đang kêu cứu. Bác sĩ sẽ là đồng minh, cố vấn của bạn.