BỆNH VIÊM GAN C
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste H
Rosemead, CA 91770
Tel: (626) 288-3306
Viêm gan (hepatitis) là danh từ chỉ tình trạng gan bị thương tổn. Viêm gan gây do nhiều nguyên nhân: viêm gan do rượu, do thuốc dùng, do siêu vi, … Các bệnh viêm gan do siêu vi hay xảy ra là bệnh viêm gan A, bệnh viêm gan B và bệnh viêm gan C. Chúng ta đã có dịp tìm hiểu hai bệnh viêm gan A và B. Bài này, chúng ta tìm hiểu bệnh viêm gan C.
May mắn, bệnh viêm gan gây do siêu vi viêm gan C ở Mỹ đang có khuynh hướng ngày càng ít hơn. Theo số liệu thống kê của Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Bệnh (Centers for Disease Control anh Prevention, viết tắt CDC), vào thập niên 1980, mỗi năm ở Mỹ có thêm 230000 trường hợp viêm gan C, bây giờ chỉ còn khoảng 19000 trường hợp mới mỗi năm. Việc này có thể do những người chích choác xì ke ma túy nay cẩn thận hơn, ít dùng kim chung trong việc chích choác vì họ sợ bệnh AIDS (cũng truyền qua đường chích choác).
Ở Mỹ, hiện có khoảng 2.7 triệu trường hợp bệnh viêm gan C, và hàng năm, khoảng 8000-13000 ngàn người chết vì căn bệnh.
Ta đặt tên Việt “Chích choác” cho con siêu vi viêm gan C cho dễ nhớ. Siêu vi C ở trong máu, phần lớn lây từ người nọ sang người kia qua đường dùng kim chung để chích choác ma túy.
C cũng lây truyền qua đường truyền máu, nhưng ở Mỹ, vào đầu thập niên 1990, người ta đã tìm ra cách truy tìm siêu vi C trong máu, nên từ đó đến nay, nguy cơ bị nhiễm siêu vi C trong lúc truyền máu rất ít, chỉ khoảng 1 trong 1.9 triệu trường hợp truyền máu (trong 1 triệu 9 người được truyền máu, chỉ có 1 người không may bị).
Siêu vi C còn truyền qua đường giao hợp, nhưng ít, chỉ 1 trong 1000 trường hợp hàng năm. Thế nên, sống đời lành mạnh, một vợ một chồng, người kia bị, chúng ta cũng không nên sợ cho lắm.
Không có bằng chứng cho thấy hôn, ôm nhau, hắt xì, ho, bắt tay, ăn uống chung, dùng chung vật dụng, ly tách có thể lây bệnh. Tuy nhiên, ở cùng một nhà với người nhiễm siêu vi C, chúng ta không nên dùng chung bàn chải đánh răng, dao cạo, đồ cắt móng tay, hoặc các vật dụng khác có thể dính máu, lỡ rủi siêu vi C nó bò sang.
Mẹ có thể lây truyền bệnh cho thai nhi trong lúc mang bầu. Hiểm nguy tùy vào số lượng siêu vi C có trong máu người mẹ, trung bình khoảng 5-6% (1 trong 20 trường hợp).
Một số những người mang con C trong cơ thể, người ta không tìm thấy rõ đường lây truyền, không rõ tại sao họ lại bị con C đến viếng.
Triệu chứng
Viêm gan cấp tính (acute hepatitis) do siêu vi C thường lành, không gây chết người, và đa số người bệnh không có triệu chứng, cũng chẳng vàng da, vì C cứ lặng lẽ tấn công lá gan người bệnh. Có khi tình cờ thử máu thấy các chất aminotransferases (do tế bào gan tiết ra, tăng lên khi gan viêm) tăng cao, đồng thời trong cơ thể người bệnh có kháng thể (antibody) chống siêu vi C, chứng tỏ họ đang có con C trong người.
Điều ghê gớm là đến 70-80% số người bệnh không khỏi bệnh hẳn sau cơn viêm gan cấp tính do con C gây ra: 6 tháng sau thử máu lại, các chất aminotransferases vẫn còn cao, và đâm kim vào gan lấy một chút mô gan ra thử, thấy có những thay đổi chứng tỏ người bệnh đang ít nhiều viêm gan kinh niên (chronic hepatitis). Lá gan của một số những người này (20%) sẽ tiếp tục hư hoại, và trong vòng 20 năm, mô gan họ sẽ xơ hóa, thành thẹo (cirrhosis), rồi sau họ có thể bị ung thư gan.
Trong những người viêm gan kinh niên do con C, ai may mắn vẫn sống trăm tuổi, ai sẽ yểu mệnh vì xơ gan hay ung thư gan, vẫn còn là bí mật của Trời, các nhà nghiên cứu chưa hiểu rõ. Nói chung, người uống rượu và người có gan tổn thương nhiều vì siêu vi có dự hậu xấu hơn, gan dễ xơ hóa hơn. Bị viêm gan C, chúng ta tuyệt đối không nên uống rượu.
Chữa trị
Nhiều trường hợp viêm gan C kinh niên nhẹ không cần chữa, chỉ để đấy theo dõi đều bằng thử máu và siêu âm gan. Sự chữa trị gây nhiều phản ứng phụ, tốn kém và phiền toái.
Những trường hợp cần chữa, hiện nay, cách chính để chữa là dùng phối hợp hai thuốc, thuốc chích pegylated interferon (Intron A) và thuốc uống ribavirin (Rebetol). Tùy trường hợp, sự chữa trị kéo dài từ 24 đến 48 tuần. 25-30% trường hợp bệnh sẽ tái phát sau khi ngưng thuốc.
Người bệnh viêm gan C không nên dùng Tylenol quá 2000 mg mỗi ngày, còn ngoài ra các thuốc thông thường khác không có ảnh hưởng tai hại trên gan. Chúng ta không nên tin vào các “dược thảo” quảng cáo tầm bậy tầm bạ chữa được viêm gan C, chỉ tốn tiền vô ích.
Về việc ăn uống hàng ngày, không cần kiêng cữ gì đặc biệt.
Truy tìm viêm gan C
Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Bệnh đề nghị thử máu truy tìm siêu vi viêm gan C ở những người có thể dễ nhiễm con siêu vi này:
- Người từng chích xì ke ma túy
- Vợ hay chồng của người bệnh viêm gan C
- Người từng được cho truyền các chất giúp đông máu (clotting factors) chế tạo trước năm 1987
- Người được truyền máu hoặc được ghép các cơ quan (như ghép thận) trước tháng 7 năm 1992
- Người từng được lọc thận
- Người thử máu thấy có bệnh gan chưa rõ nguyên nhân vì sao
- Nhân viên y tế nào rủi ro bị đâm bởi kim có dính máu chứa siêu vi C
- Trẻ em sanh bởi mẹ mang bệnh viêm gan C.
Theo họ, những thành phần sau không cần phải thử máu truy tìm siêu vi C:
- Các nhân viên y tế
- Các phụ nữ mang thai
- Người sống chung trong nhà, không phải chồng hay vợ, với người bệnh viêm gan C
- Người bình thường chúng ta.
Như vậy, người bình thường chúng ta, không có những yếu tố khiến chúng ta dễ nhiễm siêu vi viêm gan C, không cần phải thử máu để truy tìm con siêu vi này làm gì, vừa tốn tiền, có khi thêm lo lắng, buồn rầu, cả gia đình bấn lên vì sợ, do thử máu cho kết quả dương tính giả (không có mà nó nói láo là có, khi thử lại thấy không có thực).
Phòng ngừa
Bện viêm gan A lẫn viêm gan B từ lâu đã có thuốc ngừa, song bệnh viêm gan C hiện chưa có thuốc ngừa. Chúng ta hãy cơm nhà quà vợ, chả bao giờ nên chích choác xì-ke ma túy đã đành, lại cứ ao ta ta tắm, chẳng nên tìm những thú vui gái trai ngoài gia đình. Trong nhà mọi thứ như dao cạo râu, cắt móng tay, bàn chải đánh răng, của ai nấy dùng, không nên xài chung đụng; chúng ta cẩn thận vẫn hơn.
Cũng nên tránh xâm mình, đâm kim xỏ lỗ trên người, lỡ họ dùng kim bẩn dính siêu vi C thì khổ. Còn châm cứu, không biết các ông thày Tàu họ có dùng kim sạch hay không?
Viêm gan C thường là bệnh kinh niên, ở Mỹ, phần lớn truyền qua đường dùng kim chung chích choác ma túy, có thể đưa đến xơ gan, ung thư gan, phải theo dõi suốt đời, và nhiều trường hợp cần chữa trị. May mắn, trên đất nước tự do thân yêu này, bệnh đang ít dần. Chúng ta cùng hy vọng thuốc chủng sẽ sớm ra đời.