NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT
VỀ TRỤ SINH
Trụ sinh là nhóm thuốc đặc biệt giúp cơ thể chúng ta chống những bệnh gây do vi trùng (bacteria). Trụ sinh tác dụng qua cơ chế giết hoặc làm chậm sự sinh sôi nảy nở của vi trùng. Vi trùng thì vô số, song mỗi trụ sinh chỉ diệt được vài loại vi trùng.
Trụ sinh được chế dưới nhiều dạng: viên hoặc thuốc nước uống, pom mát thoa da, thuốc chích bắp thịt, truyền đường tĩnh mạch, ...
Trụ sinh gần như thần dược, cứu mạng nhiều người lâm nguy vì những bệnh nhiễm vi trùng (bacterial infection) quan trọng. Nhưng trụ sinh hay bị lạm dụng, nhiều người dùng nó không đúng, và rất nhiều khi không cần thiết. Việc này đưa đến một hậu quả nghiêm trọng được gọi là “kháng trụ sinh” (antibiotic resis-tance).
Kháng trụ sinh xảy ra khi vi trùng tiếp xúc với trụ sinh, rồi thay đổi cơ cấu của chúng khiến trụ sinh không còn tác dụng gì trên chúng, không diệt được chúng nữa, khiến bệnh do nhiễm những loại vi trùng đã kháng trụ sinh này trở thành rất khó trị. Các chuyên gia về vi trùng học đang lo ngại trong tương lai gần sẽ có nhiều bệnh nhiễm vi trùng trở thành bất trị, không còn trụ sinh nào có thể giết, kềm chế được những con vi trùng gây bệnh. Hiểu biết về vai trò của thuốc trụ sinh trong việc chữa trị sẽ giúp chúng ta bớt sử dụng trụ sinh bừa bãi.
Trụ sinh chỉ chống được những bệnh gây do vi trùng (bacteria), không có tác dụng gì trong những bệnh do siêu vi (virus). Dùng trụ sinh trong những bệnh do siêu vi chỉ thêm tốn kém, đã vậy còn có thể bị những tác dụng phụ của thuốc (side effects, như buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy, …), hoặc nhạy ứng với thuốc (antibiotic allergy, như nổi mẩn trên da, sưng lưỡi, nghẹt thở, …, có thể đưa đến chết người), đồng thời khiến nhiều con vi trùng vô can trở thành kháng thuốc. (Người chúng ta dù trông sạch sẽ, trắng trẻo, nhưng thực ra chỗ nào cũng đầy vi trùng, trong trường hợp bình thường, cơ thể ta khỏe mạnh, chúng sống chung hòa bình với nhau nên không gây loạn, nhằm lúc cơ thể ta suy yếu, có con có thể sẽ trở mặt làm loạn, cần trụ sinh để dẹp.)
So với bệnh nhiễm siêu vi (viral infection), bệnh nhiễm vi trùng ít hơn nhiều, nên không mấy khi chúng ta phải dùng đến trụ sinh.
Trong đời sống thường ngày của chúng ta, những bệnh nhiễm vi trùng sau có thể xảy ra và cần đến trụ sinh:
- Bệnh đau họng do vi trùng Streptococcus [hay được gọi nôm na là “strep throat”, gây đau họng dữ dội, nóng sốt cao, nổi hạch đau ở cổ, không có chảy mũi, nghẹt mũi, ho như cảm, khám thấy hạch hầu trong họng (tonsils) sưng to, có mủ]
- Sưng phổi (pneumonia)
- Nhiễm trùng đường tiểu (nhiễm trùng bọng đái, nhiễm trùng thận)
- Bệnh truyền qua đường tình dục: bệnh lậu (gonorrhea), bệnh chlamy-dia.
Ngược lại, trụ sinh không tác dụng và không nên dùng trong những trường hợp bệnh sau, vì bệnh gây do siêu vi:
- Bệnh cảm (cold, một năm người lớn chúng ta bị cảm 2-3 lần, trẻ con 6-8 lần, không có thuốc chữa đặc biệt)
- Bệnh cúm (flu, xảy ra vào thu, đông hàng năm, nếu cần, chữa với các thuốc chống siêu vi Tamiflu, Relenza)
- Những trường hợp đau họng không nóng sốt, vì những đau họng kiểu này thường do siêu vi
- Hầu hết những trường hợp viêm ống phổi cấp tính (acute bronchitis, gây ho khoảng 1 đến 3 tuần, đàm khạc trong, hoặc có màu vàng, xanh), thường do siêu vi.
Mặc dù khoa học đã chứng minh trụ sinh không có tác dụng gì trong những bệnh nhiễm siêu vi, chẳng hạn như cảm (cold), rát cổ do siêu vi (viral pharyn-gitis), nhưng nhiều người vẫn cứ tin là cần có trụ sinh bệnh mới mau hết. Chỉ vì những lần trước đi bác sĩ, rát cổ hoặc cảm chút chẳng hạn, họ đòi trụ sinh, bác sĩ chẳng cắt nghĩa trụ sinh không cần, song chiều lòng cho trụ sinh (làm vậy không đúng đâu), rồi rát cổ, cảm sau 1 tuần 10 ngày tự nó hết, nhưng người bệnh đã yên trí là nhờ dùng trụ sinh bệnh mới khỏi. Rồi cứ thế, lần sau họ lại đến xin trụ sinh nữa, bác sĩ lại cho trụ sinh (vì lần trước đã lỡ cho), một năm đến mấy lần. Thực ra, rát cổ hoặc cảm do siêu vi bệnh nó tự ra đi, trụ sinh chẳng nhằm nhò liên can gì đến việc này, và không nên dùng. Một năm mấy lần dùng trụ sinh không cần thiết như vậy, nguy cơ vi trùng kháng thuốc trụ sinh rất cao.
Chúng ta không nên dùng trụ sinh trừ khi bắt buộc phải dùng, và chỉ có bác sĩ, nha sĩ mới xác định được bệnh của chúng ta có cần đến trụ sinh hay không (trụ sinh nào, phân lượng bao nhiêu, ngày uống mấy lần, trong bao lâu, và bao giờ theo dõi người bệnh lại). Một khi bác sĩ, nha sĩ quyết định cho chúng ta trụ sinh, chúng ta cần uống hết số viên thuốc trụ sinh đó, không nên chỉ uống một ít, thấy bớt rồi thôi, không uống nữa, để dành thuốc. Nếu thuốc gây phản ứng khó chịu, chúng ta gọi báo bác sĩ, nếu bác sĩ đổi thuốc trụ sinh khác, chúng ta vất ngay thuốc trụ sinh cũ vào thùng rác đem đổ, không nên giữ lại để người khác dùng. Nhà không bao giờ nên trữ trụ sinh. (Nhiều vị còn đặt mua trụ sinh gửi từ Việt Nam qua mới kinh!)
Chúng ta không nên chia thuốc trụ sinh cho nhau, không gửi thuốc trụ sinh về Việt Nam, và không dùng thuốc trụ sinh của người khác trước khi đi bác sĩ. Nhiều trường hợp cần cấy trùng, tìm xem vi trùng nào đang gây bệnh để còn dùng đúng thuốc trụ sinh, nếu chúng ta đã dùng trụ sinh trước ở nhà, dù chỉ một vài viên, vi trùng thường không mọc trong môi trường cấy, bác sĩ sẽ không biết được vi trùng nào đang gây bệnh hầu liệu bề đối phó, và bệnh có thể trở nặng.
Đi bác sĩ, nếu bác sĩ đã giải thích bệnh không cần đến trụ sinh, chúng ta nên vui vẻ nghe lời, không nên kỳ kèo cố ép bác sĩ phải cho mình trụ sinh. Chắc nhiều vị bác sĩ biết mình làm vậy không đúng, song vì áp lực của người bệnh, đành biên toa chiều lòng người bệnh.
Chúng ta nên nhận thức trụ sinh là loại thuốc quí, cứu mạng người, không nên dùng bừa bãi, vì nguy cơ vi trùng kháng thuốc (vi trùng kháng thuốc lan lây cả trong cộng đồng, làm hại luôn người khác). Chúng ta khuyên nhau cương quyết không trữ trụ sinh ở nhà, chia chác cho người khác. Đi bác sĩ, nếu bác sĩ cho trụ sinh, chúng ta nhờ bác sĩ giải thích cặn kẽ lý do và cách dùng trụ sinh, rồi dùng thuốc trụ sinh đúng theo lời bác sĩ chỉ dẫn, không tự ý ngưng thuốc giữa chừng.
Converted with the trial version of Word CleanerTo remove this message click here to buy the full version now.