DÁNG KIỀU THƠM
Tuy sinh trưởng ở một làng chài lưới vùng biển Dư Khánh Phan Rang, tức ven biển tỉnh Ninh Thuận, thời Việt Nam Cộng Hòa Phan Rang đã được nâng lên cấp tỉnh lớn, nhưng cụ Vì Dân, bạn chí cốt của ông Uno tức TongTong... tôi, cũng đã từng theo đoàn quân gì đó, thuộc khối Liên Hiệp Pháp, do trung tướng Nguyễn Văn Hinh phân phối ra tận Bắc Kỳ lùng bắt những cán binh cộng sản Việt Nam phôi thai, còn núp bóng dưới cờ Việt Minh gọi là kháng chiến chống Pháp, thủa trước hiệpđịnh chia đôi đất nước, nên cụ quen biết khá nhiều các nhân vật gốc Hà Nội.
Cụ Vì Dân kể rằng, ông Uno cũng có dịp ra ngoài Bắc, nhưng rất ngắn hạn, có lẽ còn chưa dạo phố hàng Ðào như cụ, phố hàng Ðào có nhiều tiệm cơm tấm giò chả, ông Uno không thích những cái tỉ mỉ, kiểu "bần tiện" như cái đám vô sản, sau này lãnh đạo Việt Nam, cứ bới lông, tìm vết mọi giới chức, mọi ngành nghề, chứ ông Uno gốc nhà võ đấy, trước khi đảm nhiệm vai trò TongTong... tôi, ông Uno đã là Trung tướng Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa, nên chi tư tưởng ông Uno đã rộng rãi từ những ngày làm Tư Lệnh cấp Sư Ðoàn cơ.
Do đó ông Uno chúa ghét cái lối khách sáo Bắc Kỳ xưa, và giả dối Bắc Kỳ nay, đọc câu thơ:
"Ðêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm"
của một thi sĩ tiểu tư sản Hà thành thanh lịch trước mắt mọi người đang lắng nghe, ông Uno phì cười:
- Tôi chẳng hiểu cái dáng Kiều ở Hà Nội thời hoa mộng nó... thơm nhưthế nào... các ông ạ.
Những người hiện diện gồm đủ gốc gác từ Hà Nội ra đi, từ Bến Hải trởvô, và nhất là số quý vị được sinh ra và lớn lên ở Saigon cứ... chẳng hiểu vị nguyên thủ quốc gia muốn ám chỉ chuyện gì, cho đến một ngày, toàn thể, toàn dân Việt Nam "ngã rãi" ra vì câu phát biểu tình cờ mà vô tư đúng đến không thể đúng hơn được nữa, vào lúc miền Nam sắp sửa tan hàng, là:
- Ðừng nghe những gì Cộng Sản nói, mà hãy nhìn những gì Cộng Sản làm, chao ôi, sao nó thực tiễn, nó quy tắc, nó bao quát, nó mô phạm đến thế.
Mỗi lần nhắc chuyện "ông Uno", cụ Vì Dân thường kéo chúng tôi ra khỏi tư duy một cách dễ dàng, để không thể nào không chạy theo cụ, hỏi tiếp:
- Thế rồi, sao nữa cụ?
Cụ Vì Dân mỉm cười hóm hỉnh:
- Uno bạn tôi, đúng là trời sinh ra để có thời làm TongTong, là vì lão dễ dãi lắm, chẳng ai tin đâu, Uno rất dễ dãi, đến nỗi biết người ta chơi ngang mình, ổng vẫn tha thứ, đúng ra là không để ý, hay không quan trọng vậy.
Cụ có thể đan cử một vài thí dụ cho chúng tôi, lớp hậu sinh, nhất là tôi rất quý trọng ông TongTong đệ nhị Cộng Hòa.
Cụ Vì Dân suy nghĩ qua loa, đoạn mỉm cười:
- "Ông ấy người Phan Rang, nhưng không có nghĩa Uno phải là người Chàm, ổng họ Nguyễn, chứ có mang họ Chế Của Chế Mân xưa, hay ca sĩChế Linh ngày nay chẳng hạn..., thế mà trong một buổi họp, toàn hành chánh ở vòng ngoài yếu khu tam giác sắt Bình Dương, Bến Cát, Ðồng Xoài, có vị thì thào: lão Chàm này sắp đưa... ta vào ngõ bí...
Nói nhỏ đến thế, mà ông Uno nghe được, ông dừng lại trước người nói câu trên, rồi cười rỡn:
- Lão đâu, chỉ cho tui coi với.
Thực ra, phục vụ trong Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa đã biết... toàn diện quân, dân, cá, nước rồi, huống chi "oánh giặc" lên tới cấp tướng, tri kỷ, tri bỉ, chứ đâu đến nỗi sơ đẳng kiểu thời nay đang có vị miệt thị phe ta đi sai một nước cờ. Vị đó chỉ là một danh xưng "bò lục", tức quan sáu, chết nỗi cứ đứng trước máy vi âm của đài truyền hình X. chê tướng Phạm Văn Phú ở Sư Ðoàn 1 Bộ Binh, Quân Khu 1 của... tôi thủa hành quân Lam Sơn 719 là sơ sót, không cho ngài quan sáu tiến quân qua Lào kiểu khác.
Cụ Vì Dân chỉ cho tôi xem vị "bò lục" rồi nói khôi hài:
- Này cô có mặt ở miền giới tuyến suốt cuộc đời binh nghiệp của cô, cô hãy ngắm ông là, quan sáu, xem thử ông ấy với tướng Phú ai hơn ai?
Chu choa, ai mà dám trả lời đây, tướng Phạm Văn Phú thì đã tự liễu cuộc ngay sau khi miền Nam rơi vào tay Cộng Sản, còn quan sáu, đài X. cứ thao thao thuyết trình về một cuộc hành quân tưởng tượng... theo ý ông, phải làm sao mới thắng.
Khổ nỗi, trong cuộc hành quân Lam Sơn 719, mùa xuân 1971 ở đường 9 qua Nam Lào, tướng Phạm Văn Phú bây giờ là Tư lệnh Sư Ðoàn 1 Bộ Binh, sau này mới được chuyển lên làm Tư Lệnh Quân Ðoàn II, Quân Khu 2.
Trong cuộc hành quân Lam Sơn 719 này, 2 vị trưởng phòng Bộ Tham Mưu Quân Ðoàn I và Quân Khu 1 tử trận là đại tá Cao Khắc Nhật, trưởng phòng 3, và trung tá Phạm Vy trưởng phòng 4.
Rồi khi kết thúc cuộc hành quân, TongTong và quan khách trung ương ra Huếdự cuộc diễn binh lớn nhất, tuyên dương các đơn vị và chiến sĩ anh hùng từ hạ Lào trở về, người dẫn đầu cuộc diễn hành là tướng Phạm Văn Phú.
Chao ôi, mới nhắc lại thôi, tôi đã lạnh mình, dựng cả chân tóc, thấy ngay trước mặt cuộc diễn binh lịch sử, thấy ngay nhân dáng tướng Phạm Văn Phú và toàn bộ các trưởng phòng ban Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn I Quân Khu 1 của... tôi, cùng những vòng hoa tươi do chính Phòng Xã Hội của chúng tôi thực hiện, để đoàn nữ sinh trường nữ trung học Ðồng Khánh Huế ra nghênh đón chiến sĩ, quàng hoa lên cổ họ, tướng Phạm Văn Phú với vòng hoa chiến thắng vô cùng rực rỡ.
Ngày tháng trôi qua, tôi đắm chìm vào kỷ niệm, để hôm nay, bất chợt tái ngộ cụ Vì Dân, với những suy nghĩ lan man... Cụ Vì Dân thở dài:
- Thôi cô ạ, tôi xin trở lại đầu bài, là những dư âm, dư ảnh thường khiến chúng ta thơ mộng hóa nhiều sự việc mà sẽ chẳng bao giờ thấyđược lần thứ hai. Như ông thi sĩ Hà Nội nào đó, mơ về một dáng Kiều... thơm chẳng hạn.
Cụ ôi, nhưng có một điều không thể không nói về Hà Nội xưa, nói riêng, và miền Bắc, nói chung, là chúng ta lỡ thần tượng một ảnh hình, một sự việc, tới lúc... vỡ mộng, thật khó diễn tả.
Thủa mới di cư vào Nam, ai cũng nhớ nhung ca tụng miền Bắc, và Hà Nội vềdanh lam, thắng cảnh, và nhất là "con người" phong nhã. Mỗi lần ai hỏi thăm, dân di cư như tôi thường mơ mộng:
- Quê hương tôi đẹp lắm.
Bỗng đoàn người vô sản vô Nam như chợ vỡ các chị bạn tôi gốc miền Nam ngó tôi như... diễu cợt. Ngôn ngữ và cử chỉ của họ làm tôi mắc cỡ, tôi hết muốn nói năng gì... là vì những người Bắc xưa, đã khuất sau những bức màn tre nghèo nàn, hèn kém...
Những "dáng Kiều thơm" của Hà Nội đã theo lớp người... quý tộc, tiểu tư sản đi bốn phương trời cả rồi, thành ra ai vốn Bắc Kỳ của Hà Thành thanh lịch cảm thấy có lúc như bị... á khẩu, muốn ngồi im nghe những gì cộng sản nói và cộng sản làm, rồi thương tiếc TongTong- Uno.
Có lẽ quý vị Bắc Kỳ chung chung sẽ buồn, thầm nghĩ tôi... vong bản, vâng, đúng là những lớp quý tộc Hà Nội và miền Bắc một lần nữa chỉ hiện diện trong văn chương, ngôn ngữ của các vị đã lớp quá vãng, lớp lưu vong như giáo sư Nguyễn Sỹ Tế, bác sĩ Hoàng Văn Ðức, nhạc sĩNguyễn Hiền, thi sĩ Hoàng Anh Tuấn, lớp trẻ hơn, còn thấp thoáng hiện diện quanh đâu đó trên trái đất như luật sư Nguyễn Hữu Thống, còn là nhà văn Nhuệ Hồng, ở San Jose, nhà văn Duy Lam ở miền Ðông, nhóm bạn trẻ hơn như đốc sự Nguyễn Ngọc Liên, Cao Công Ðắc, ở Nam Cali vv... nhóm hậu duệ của Tự Lực Văn Ðoàn rải rác ở Hoa Kỳ như luật sư Nguyễn Tường Bá, bác sĩ Nguyễn Tường Giang, phụ nữ tiêu biểu như tài tử Kiều Chinh, giáo sư Trương Anh Thụy...
Thành ra Hà Nội bây giờ không phải là Hà Nội mà một số quý vị muốn đi tìm. Cho dẫu quý vị có đưa ra một số danh lam thắng cảnh cũ như Hồ Gươm, Hồ Trúc Bạch, Hồ Bảy Mẫu, sông Tô Lịch, chùa Một Cột, Văn Miếu, vườn Bách Thảo vv..., chưa kể xa hơn, là những ngôi chùa tên tuổi, những Tam Ðảo, Sa Pa, Hạ Long vv... cũng không thể nào biện hộ cho một Hà Nội đổi thay kiểu xã hội chủ nghĩa, bởi vì Hà Nội, Huế, phải có chút gì cổ kính, phong kiến..., người dân Hà Nội phải mang một vẻ tư riêng (tư hữu), tiểu tư sản vv... mới thấy bâng khuâng, nhung nhớ những dáng Kiều thơm được.
Hawthorne 11-4-2013
Cao Mỵ Nhân