THUYỀN CHỞ TRĂNG VỀ
Hình ảnh vầng trăng sáng rỡ ràng rớt xuống đáy sông, đã khiến bao nhiêu khách yêu thơ, phải thổn thức, hay trầm trồ ca tụng.
Vầng trăng của nhà thơ Hàn Mặc Tử lại phong cách tuyệt vời, vầng trăng ấy cứ nấn ná giữa bến sông, nhà thơ chờ mãi, bèn hỏi con đò của ai, lại cũng phong cách như vầng trăng, chần chờ chưa rời bến, đến nơi Hàn Mặc Tử phải thốt ra thơ rằng:
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?
(Hàn Mặc Tử)
Ôi, sao mà khách sáo, nhiêu khê thế, hay khách yêu trăng vốn ngại ngần, muốn có trăng riêng chỉ của mình, trong lúc trăng muốn thu ngàn kiếp của vũ trụ, nhân gian, làm sao gọi thuyền tình chở trăng về bến mộng chứ.
Ngày xưa, thủa còn thiếu nữ, tôi viết tập thơ Mùa Trăng Con Gái, ý nói trăng tròn 16, trăng dậy thì, thế mà có ít vị "nam nhi" cũng còn chưa khôn lớn như tôi, nhếch miệng cười khinh mạn, bút chiến:
- Trăng của chung thiên hạ, kể cả nam, phụ, lão, ấu... chẳng của riêng ai mà xí phần nhé.
Tôi đành làm thơ trăng thì cứ làm, nhưng không dám ghi (Mùa Trăng Con Gái) trong ngoặc đơn, dưới tên tác giả nữa.
Tôi vẫn yêu trăng như quý vị sáng tác và quý khách ngắm trăng. Biết bao lời lẽ tôn sùng, mê đắm trăng. Giới văn học nghệ thuật thì hầu như nghề nào, nghiệp nấy thổ lộ tôn vinh trăng, nào là: suối trăng, sông trăng, biển trăng, rừng trăng, đồi trăng, vườn trăng, sân trăng, thềm trăng, hiên trăng, vv... trăng.
Cứ thế quý vị tác giả thi, văn sĩ, nhạc sĩ, họa sĩ vv... biểu lộ, luận bàn về trăng.
Nếu các thi, văn sĩ, nhạc sĩ thốt ra lời, như thi sĩ Hàn Mặc Tử nhắn hỏi thuyền ai đậu bến sông trăng, có chở trăng về cho Hàn thi sĩ kịp tối nay không? Chúng ta thầm hỏi sao không đợi tối mai, tối mốt... mà phải đúng tối nay, sợ không kịp nữa, vì có thể mai mốt trăng già hơn, không còn tròn như trăng 16 chẳng hạn.
Nhạc sĩ Văn Cao ví ánh trăng chiếu thành một suối lụa màu xanh, chảy xuống trần gian tươi mát:
Thiên thai, ánh trăng xanh mơ tan thành suối trần gian... (Văn Cao)
Ánh trăng nơi Thiên Thai của Văn Cao màu xanh, không phải màu vàng kim, hay màu nguyệt bạch như thế gian thường thấy, có nghĩa là ánh trăng bình thường thôi, nhưng phản ánh qua rừng cây, vách núi, uyển chuyển, dạt dào, mềm mại như dòng suối, tức ánh trăng tạo ra dòng suối vậy.
Tình cờ tôi được nghe thi sĩ Cung Trầm Tưởng diễn tả vầng trăng mùa đông ở Minnesota, cho giáo sư Nguyễn Sỹ Tế thủa sinh thời nghe:
- Ánh trăng xuyên qua thành phố tôi ở, ông ạ, nó màu xanh lạ lắm, chưa bao giờ tôi thấy ánh trăng màu xanh
Giáo sư Nguyễn Sỹ Tế cười nụ, vẻ sư phạm, có lẽ nhà giáo vẫn đinh ninh trăng phải màu vàng, màu ngà hay có thể tán thành vòng trắng mỏng khi đêm về sáng.
Mới đây, tôi có dịp lên thủ phủ Cali lại cũng tình cờ, tới thăm một tư thất thân quen, gia chủ là nhiếp ảnh gia Đặng Đức Cương, đúng lúc ông từ phố thị Sacto về nhà, nhiếp ảnh gia cho tôi xem mấy bức ảnh mà ông ghi hình được từ thời còn ở Phan Rang, cách đây đã nửa thế kỷ.
Bức ảnh được chụp ban đêm ở dòng sông, có chiếc thuyền chơi vơi dưới vầng trăng tròn, đẹp kỳ lạ, ấy là trong vòng cung trăng, hiện rõ rãng hình ảnh cây đa mà quý vị thường thấy ở ngoài... đời.
Nhiếp ảnh gia đã lão thành, nên có khá nhiều kinh nghiệm về chụp hình trăng. Cụ ôn tồn, ý nhị, chỉ vầng trăng trong bức ảnh trắng đen, tất nhiên trăng màu trắng có hình cây đa mờ mờ đen, thuyền neo màu đen sậm, trên sông trăng dưới ánh sáng bạc tuyệt vời. Ở góc trái, phía trên, cụ viết 2 câu thơ tuyệt tác của thi sĩ Hàn Mặc Tử từ thủa xa xôi, mà tôi đã trích dẫn nơi đầu bài. Sự kiện chan hòa đến nỗi Thơ đã nhập vào Ảnh từ bao giờ, hay Ảnh được chụp tình cờ ở một bến sông có vầng trăng tròn kia hiển hiện, giống như nội dung 2 câu thơ Hàn Mặc Tử. Do đó cụ tức cảnh sinh tình, mượn thơ Hàn thi sĩ đề vào bức ảnh. Tôi hỏi:
- Ảnh đẹp như thế này, mà sao cụ không triễn lãm?
- Có chứ, nhóm ảnh của chúng tôi đã trưng bầy được mấy lần ở đây.
- Thưa, sao quý cụ không triễn lãm gần, xa?
- Thôi được rồi, ở Sacto cho gần nhà, vả lại dưới Nam Cali cũng có 2 hội ảnh lớn, thay phiên triển lãm song, tôi thấy trăng của quý vị khác, thường chỉ là một hình tròn màu trắng trên nền đen. Còn tôi, thủa xưa, phải canh lắm, tôi mới chụp được vầng trăng này.
Nhiếp ảnh gia Đặng Đức Cương rất hòa nhã, không có ý khoe, chỉ nhận định một chút thôi.
- Cô có thấy hình cây đa đó không?
- Dạ thấy, in trong lòng vầng trăng.
Cây đa, vầng trăng, thì cũng thường thôi, điều nhiếp ảnh gia đắc ý là bức ảnh chụp nói lên tinh thần 2 câu thơ của thi sĩ Hàn Mặc Tử, ôi bến sông này, con thuyền đó, vầng trăng kia, hiện ra một cõi không mênh mang, đầy phẩm cách.
Cái hư không ở tinh thần thơ, cái phẩm cách ở sắc thái hình ảnh này, cô đơn mà vẫn chấp nhận vũ trụ quan, nhân sinh quan một cách không thể chối cãi được Chân, Thiện, Mỹ của sự vật, thi sĩ Hàn Mặc Tử mang về cho chúng ta học thuyết Duy Mỹ, đẹp từ lời thơ đến ý thơ.
- Thế là cô hiểu được bức ảnh này rồi, ảnh là từ thực tế, còn tranh cần thêm tưởng tượng.
Họa sĩ, nhiếp ảnh gia đều có một ngôn ngữ tĩnh lặng, hình ảnh, là lời lẽ vô ngôn, Hàn Mặc Tử thốt ra được ngôn ngữ của ảnh, bởi Hàn quân tử là thi sĩ, diễn tả giùm chúng ta tiếng nói của hình ảnh thiên nhiên vốn bao la, thầm lặng vô cùng.
Hawthorne 28-10-2012
CAO MỴ NHÂN