ĐỌC "VUI ĐỜI TOÁN HỌC"
(SÁCH CỦA GS NGUYỄN XUÂN VINH)
Bài VHLA
Trong cuộc sống thường nhật của chúng ta, rất nhiều vật dụng, đồ đạt, phương
tiện chúng ta cần dùng, ít nhiều liên quan đến toán, ví dụ như hệ thống định vị
toàn cầu (GPS, Global Positioning Systems) dùng trong các xe ô tô, máy computer,
Ipod, cel phone,... to lớn hơn có phi cơ, tàu thùy, freeways, cầu cống,... Các
thứ này do con người thiết kế dùng toán học tính ra. Do vậy toán học thực sự
quan trọng đối với con người. Và con người đam mê, gần gủi với toán học, và gần
gủi trong đề tài này, tôi nghĩ đến tác giả sách Vui Đời Toán Học, của GS Nguyễn
Xuân Vinh. Tựa đề như vậy nghe có vẻ như tác phẩm này quá chuyên về toán chăng?
Thưa rằng theo tôi đúng và không đúng. Đúng đối với những độc giả ít va chạm đến
môn toán, ví dụ các trang như trang 53 đến 85 phần Đường trời muôn vạn nẻo, tính
Đạn đạo tầm xa của phi đạn khai hỏa đến bài theo ánh tinh cầu, tác giả ôn qua đề
tủ Lý Thuyết Phương Sách Tối Ưu (Theory of Optimal Process). Những trang từ 95
đến 118, phần Địa cầu trong không gian có những công thức cơ bản tính toán trong
môn Thiên văn học. Có những chương tác giả chỉ đi phớt qua ý niệm toán ứng dụng
nhập môn, không đào sâu vào tận gốc rể của vấn đề như sách giáo khoa hay những
bài tham luận chuyên ngành (technical term papers). Phần tác phẩm không đúng là
sách toán vì có những trang lại thuần văn chương thi ca, một khía cạnh mà tác
giả mê say.
Tưởng cũng nên ghi nhận tác giả là một vị giáo sư toán giảng dạy bậc cấp cao (advanced mathematics), và cũng là một khoa học gia ngành không gian, mà đề tủ của ông là Optimal Trajectories, ông viết sách về Quỹ Đạo Tối Ưu, sách toán hay không gian học của Mỹ, Pháp, Nga, Nhật,... đều có đăng những bài do ông viết. Do vậy tác giả Nguyễn Xuân Vinh là người của thế giới, họ biết ông qua những kiến thức chuyên môn của ông, mà toán học và không gian học là hai yếu tố then chốt tạo nên tên tuổi của tác giả. Nói như vậy không có nghĩa là Vui Đời Toán Học được ươm mầm bởi những lý thuyết toán học cao siêu của những Joseph Lagrange, Laplace, Euler, Fourier, Boole, Cauchy, Leibniz, Isaac Newton, Jacob Bernoulli, Johann Bernoulli, Bourbaki, Neumann, Niels Abel, Plato, Blaise Pascal, Pythagore, René Descartes,...
GS. Nguyễn Xuân Vinh
Nhưng theo ý tôi như trên đã đề cập tác giả chỉ dùng những khía cạnh toán học để chia sẻ sang những đề mục khác như: cuộc sống, văn chương, xã hội, kỷ niệm khi dạy học,... ví dụ như chương về Đường Trời Muôn Vạn Nẻo (trang 29 qua các bài viết như Tâm sự qua một bài thơ, Mấy nhịp cầu treo, Lời tiên tri của Voltaire, Theo ánh tinh cầu,...), Nguyễn Du với dòng thời gian (trang 285 trích thơ Nguyễn Du đầy ắp, đây là chương hoàn toàn mang nét Toàn Phong, bút hiệu viết văn, chương này tác giả bình luận về thơ của thi hào Nguyễn Du qua cái nhìn của mình trong cuộc sống, rồi sau cụ Nguyễn Du lại đến Nhớ về Thăng Long (trang 313 tác giả dùng thơ của nữ sĩ Bà Huyện Thanh Quan làm đề tài diễn giải), Cây Tháp ở Hà Nội, Nhớ về Hà Nội,..., phần kế là Tình toán học (chương sách kể sự liên hệ giữa tác giả và sự đam mê toán học, trang 365 như Thuở ban đầu, Chuyên khoa toán học, Chương trình tiến sĩ,...), Trở về trường xưa (trang 405),...
Các chủ đề hay các bài viết của Toàn Phong Nguyễn Xuân Vinh mà tôi vốn thích là
Theo Ánh Tinh Cầu, Mộng Viễn Phương, và Tình Toán Học. Toàn Phong viết về quê
hương trong hoài niệm thuở nhỏ như trong bài "Một Thuở Học Trò" đề cập về buổi
khai trường lần đi học đầu tiên, nghe như thư tác của nhà văn Edmondo de Amicis,
hoặc là của Thanh Tịnh của "Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều
và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm
hoang mang của buổi tựu trường...."
Tham khảo:
http://www.dunglac.org/index.php?m=module2&v=detailarticle&id=279&ia=5992
Tôi mê thuở đi học từ Việt Nam sang Huê Kỳ, những buổi học xưa sẽ lý tưởng khi mà rảo bước trong campus mùa thu lá maple vàng úa rụng nhiều, chạnh lòng đến văn chương của Thanh Tịnh, của Amicis hay của Toàn Phong. Theo Ánh Tinh Cầu cho tôi nghĩ ngợi lan man về văn học mà khoa học viễn tưởng của những chuyến du hành vào vũ trụ tiên khởi của Jules Verne, hay Hoàng Tử Bé (danh tác của Pháp là Le Petit Prince) của nhà văn kiêm phi công gốc Pháp Antoine de Saint-Exupéry. Với Mộng Viễn Phương, nhà văn Toàn Phong hoài niệm về giấc mộng tung hoành xé không trung qua tổ quốc không gian hay tác phẩm bestseller Đời Phi Công, mà tôi đọc nhiều lần nó có những địa danh như Marrakech, hoặc école de pilotage à Aix-en-Provence,...
Nhà văn kiêm nhà giáo môn toán Nguyễn Xuân Vinh yêu thích thi ca, Vui Đời Toán Học ghi nhận trong nhiều trang sách. Trong tương quan đó nữ toán học gia gốc Nga Sophia Kovalevskaya của thế kỷ 19 cho là: Bạn không thể là một nhà toán học mà không có tâm hồn của một nhà thơ (Il est impossible d’être mathématicien sans avoir une âme de poète). Còn nhà toán học người Đức nổi danh trong môn toán Calculus, Karl Weierstrass (cuối thế kỷ 19) cho nhận định: Một nhà toán học không mang một nét gì đó của một nhà thơ thì chả bao giờ là một nhà toán học trọn vẹn được (Un mathématicien qui n'est pas aussi quelque peu poète ne sera jamais un mathématicien complet). Tôi thầm nghĩ chả nhẽ hai cụ Sophia Kovalevskaya và Karl Weierstrass đã cho hai câu nói đúng y bon để giới thiệu về nhà văn kiêm giáo sư có hai đam mê trong tâm hồn, toán học và văn học, GS. Toàn Phong Nguyễn Xuân Vinh.
Như phần mở đầu đề cập mối liên hệ giữa toán học và cuộc sống, tôi xin đúc kết
bài giới thiệu qua ý tưởng của toán học gia John von Neumann (Mỹ gốc Hung, thế
kỷ 20), nôm na cho ý là: Nếu mọi người không tin rằng toán học là đơn giản, cũng
bởi vì họ không nhận chân ra là cuộc sống phức tạp như thế nào (Si les gens ne
croient pas que les mathématiques sont simples, c'est uniquement parce qu'ils ne
réalisent pas combien la vie est compliquée.)
Thật vậy nhờ môn học toán được phổ thông hóa giảng dạy ở trường học ở các cấp,
và rồi nó được đem vào ứng dụng trong đời sống, các phát minh khoa học kỹ thuật
tân tiến, cuộc sống con người tiện nghi hơn, thoải mái hơn, GS. Nguyễn Xuân Vinh
cho nhiều cảm nghĩ trong tác phẩm mới của ông, tôi đơn cử một bài viết khác như
dưới đây.
Theo website Nguồn Cội đăng bài giới thiệu về sách Vui Đời Toán Học, qua bài viết Vẻ Tuyệt Mỹ của Hình Tròn của GS. Nguyễn Xuân Vinh. Xin mời đọc.
Tác phẩm của GS. Nguyễn Xuân Vinh