ĐẠO ĐỨC CỦA CON NGƯỜI TIẾN BỘ CỦA KHOA HỌC
PHẠM THỊ QUANG NHINH
Như thiên nhiên. như một giòng sông chảy xiết không ngừng, chắc chắn niên kỷ này cuộc sống của nhân loại sẽ có nhiều biến chuyển.
Sinh hoạt của loài người thay đổi rất nhanh. Nguyên nhân của sự thay đổi này là do những sáng kiến mới về kỹ thuật. Sự hình thành của máy hơi nước, các động cơ máy móc, máy bay, những vật
dụng điện khí. điện tử, điện thoại viễn liên, điện thoại di động, và nhất là khoa học điện toán làm người ta có thể sản xuất, di chuyển và tiếp xúc với nhau dễ dàng hơn.
Kỹ nghệ hoá càng ngày càng phát triển ở những nơi đô thị. Người dân đã bỏ những vùng hẻo lánh, tìm về những nơi có hãng xưởng để có công ăn việc làm.
Tuy dù nông nghiệp đã được cơ giới hóa và sản xuất từng loạt, thực phẩm thừa thãi nhưng nông dân vẫn muốn có đời sống tiện nghi nên đã dời thành. Vì thế, chính phủ không muốn nông dân bỏ nghề, đã tài trợ cho nông nghiệp để nông thôn có đời sống cao hơn. Những nước tân tiến khác như Nhật chẳng hạn, họ nhất định không nhập cảng gạo mà vẫn duy từ nghề nông để nuôi sống cho toàn dân. Vậy thì các nước tân tiến trên thế giới đều lấy thưc phẩm làm chủ yếu song song với những tiến bộ khác.
Dù đã được trợ giúp, dân số ở tỉnh thành, những vùng kỹ nghệ vẫn tăng lên một số đáng kể gây ra cảnh thiếu nhà ở. Do đó, giá trị căn nhà tăng lên vùn vụt. Một căn nhà 20 năm về trước đã tăng lên năm, bẩy lần ở những vùng có công ăn việc làm tại California.
Theo kinh tế học thì văn minh loài người có ba giai đoạn. Giai đoạn đầu là văn minh nông nghiệp, tiếp theo là văn minh cơ khí rồi tới văn minh dịch vụ. Thế kỷ này văn minh dịch vụ đang phát triển. Một trong những dịch vụ rất cần thiết trong lúc này là giữ trẻ vì phần lớn đàn bà phải đi làm. Còn những dịch vụ khác là buôn bán và làm trung gian, bảo hiểm... Những nơi trước kia là ruộng vườn thẳng cánh cò bay, nay đã có những trung tâm thương mại mọc lên san sát để phục vụ khách hàng.
Dù làm việc ở đâu, công xưởng, hay ngay cả ở văn phòng, nhân viên phải làm việc có giờ có giấc, thời gian ở nhà sẽ không có là bao. Đôi khi bảy dặm của kỹ nghệ đã làm đời sống cá nhân, gia đình hay xã hội không đứng yên một chỗ. Giá trị của con người cũng thay đổi theo đó. Con người trở thành máy móc, nhân tính sẽ giảm đi, trong khi cơ tính lại tăng lên. Vật chất được coi trọng hơn tinh thần. Điều này làm cho cuộc sống chúng ta không còn yên ổn như trước, đưa đến khủng hoảng tinh thần. Vì thế, người Mỹ đã bắt đầu đưa thiền vào lớp học để làm cân bằng trạng thái tâm linh của con người.
Kỹ nghệ càng tiến hoá thì càng đòi hỏi sự cố gắng hết sức của nhân viên. Thời nay mỗi người chúng ta đi làm trong công sở đều phải biết căn bản về vi tính. Do đó, mọi người phải luôn luôn học hỏi. Kỹ thuật vi tính tiến hoá không ngừng, ta đuổi theo muốn hụt hơi chưa chắc đã theo kịp một phần. Cứ theo đà tiến hoá, dự đoán thiên niên kỷ này, nhiều người có cơ hội thăng tiến nhất là giới trẻ hiếu học. Nhưng có thể vẫn chỉ có một số ít trí óc làm việc và sáng kiến, còn đa số kia sẽ là nửa người, nửa máy. Chủ nhân chỉ thị bằng email, sắp xếp chương trình bằng vi tính. Nhân viên làm theo chỉ thị của chủ trên vi tính như người máy.
Mọi người chỉ còn liên lạc với nhau bằng email, điện thư, điện thoại. Ai cũng có thể ở nhà, mua. bán, trả bài, bỏ tiền vào nhà bank. Điều này đưa đến tình trạng người không có cơ hội gặp nhau và chỉ nói chuyện với máy. Nếu có chuyện gì trục trặc , chúng ta sẽ phải nhờ đến máy, trả lời nhấn 1, nhấn 2... theo lệnh của máy. Điều này làm mất thì giờ và đem đến cho ta nhiều bực bội.
Ngay cả trường học và cơ sở cũng có thể được thay thế bằng computer tại nhà mà thầy giáo và chủ nhân chỉ cần ngồi một chỗ, có thể truyền bá kiến thức cho học sinh và chỉ huy nhân viên khắp mọi nơi.
Nhưng có điều tôi vẫn lo sợ là máy computer chỉ làm chỉ thị của người bấm nút; nếu người không rành về loại máy móc này, lỡ bấm sai vào một nút khác có thể hủy diệt bao nhiêu là tài liệu cần thiết thì thật là tai họa hơn nữa, hiện đã có nhiều dịch virus khiến computer bị trục trặc, kết quả sẽ không còn chính xác nữa. Mà nếu có sai lầm thì cũng khó kiếm được một người để điều chỉnh tại chỗ mà ta phải gọi điện thoại nhờ chuyên viên từ xa chỉ dẫn.
Một điều khó chịu nữa là chính quyền hay chủ nhân có thể dùng những dụng cụ rất nhỏ để kiểm soát dân chúng hay nhân viên hoặc để xâm phạm đời tư người khác. Do đó một số người sẽ bị mất tự do vì lúc nào cũng cảm thấy có kẻ khác theo dõi bất cứ ở đâu.
Dù sao chúng ta không thể phủ nhận computer mang rất nhiều lợi ích cần thiết cho tất cả các dịch vụ, và hữu ích cho đời sống. Do vậy ta vẫn phải luôn luôn học hỏi để sống còn. Càng mất thì giờ học hỏi cho việc kiếm tiền bao nhiêu, càng không có thì giờ làm những công việc thường nhật bấy nhiêu nên ảnh hưởng tới đời sống cá nhân, xã hội, phong tục tập quán và ngay cả tín ngưỡng nữa.
Vì nhu cầu công ăn việc làm, nhiều khi vợ chồng con cái cả ngày không gặp mặt nhau.
Sống ở thành thị rải rác theo nơi làm việc, nên người trong đại gia đình rất hiếm ở gần nhau. Cô
dì chú bác, chòm xóm quây quần với nhau khó tìm thấy, nên mọi người không thể giúp đỡ nhau trông nom con cái được . Vì chật vật với miếng cơm manh áo ai ai cũng phải cạnh tranh để sống còn. Điều này sẽ làm công nhân viên bị nhức đầu, đưa đến khủng hoảng tinh thần. Có khi vì vậy họ không còn thì giờ để ý tới đời sống của vợ chồng con cái nữa. Liên hệ các phần tử trong gia đình có thể bị lỏng lẻo, sợ rằng rồi đây mỗi người sẽ là một ốc đảo của riêng mình.
Thêm vào đó, gia đình sẽ gặp đại họa nếu các thiếu niên có những tư tưởng mờ ám mà cha mẹ không biết. Nhà thờ, chùa chiền là nơi dạy dỗ người ta làm điều lành, tránh điều dữ càng ngày số
con chiên càng giảm sút, nhất là giới trẻ vì không được người lớn khuyến khích.
Nhà xã hội học Emile Durkheim ở thế kỷ thứ 19 và đầu thế kỷ 20 nhận định rằng hệ thống xã hội
giống như là thân thể con người, các hệ thống khác như gia đình, giáo dục, chính quyền v.v... Ví như các bộ phận trong cơ thể. Mỗi bộ phận đều có nhiệm vụ riêng không thể thiếu. Nếu một bộ phận được sửa chữa cho đúng thì sẽ không hư hại tới các bộ phận khác. Nếu mỗi một cá nhân trong xã hội đều là phần tử tốt, gia đình sẽ tốt. Gia đình tốt sẽ làm xã hội thiện hảo sống còn và chắc chắn sẽ không có nhiều tội ác. Cũng như nhiều bông hoa đẹp họp lại ta sẽ có một bình hoa rực rỡ. Ông Durkheim đã lo sợ đời sống kỹ nghệ hoá, tân tiến hoá sẽ làm sụp đổ hệ thống gia đình vì người ta chỉ lo đến vật chất, trở thành ích kỷ, chỉ nghĩ đến quyền lợi riêng tư, nhất thời. Cha mẹ bận rộn không để thì giờ cho con cái hoặc làm những điều sai trái để kiếm tiền, làm gương xấu cho lớp trẻ.
Còn nhà xã hội học Max Weber thì cho rằng đời sống xã hội trong thời đại kỹ nghệ hoá tiện nghi
hơn nhưng hối hả hơn, khủng hoảng tinh thần hơn. Người ta không có cơ hội tiếp xúc giữa người với người nên làm chết cảm xúc. Và sau cùng ông kết luận rằng từ thế kỷ 20 sang thế kỷ 21 , mọi người có cuộc sống tiện nghi nhưng thiếu tình người. Người ta có thể làm bất cứ chuyện kỳ cục gì vào bất cứ lúc nào.
Như một lời tiên tri, chúng ta đã thấy nhưng tội ác tăng vụt từ cuối thế kỷ qua và đầu thế kỷ này.
Nạn trẻ con bạo hành phần lớn là do hoàn cảnh gia đình, trong môi trường thiếu lành mạnh mà các em sinh sống. Có hậu quả chắc phải có nguyên nhân.
Sau hết, ông Durkleim và ông Weber cũng đồng ý là hạnh phúc con người bị đe doạ.
Tuy vậy, song song với những lo ngại về đời sống tinh thần, chúng ta không thể không hãnh diện là đã được sống trong một thời đại văn minh tại Hoa Kỳ, một trong những nước tân tiến và tự do
nhất thế giới, được hưởng mọi tiện nghi khoa học và y học.
Về y học, Có thể trong thiên niên kỷ này các nhà khoa học sẽ nghiên cứu dùng được "gene" để hiệu chỉnh các bất toàn bất túc trong cơ thể. Ngoài ra, cũng có thể họ sẽ tìm ra được những phương thức để chữa trị những bệnh hiểm nghèo, trong đó có bệnh ung thư hay bẹnh AID, và các bệnh khó chữa khác. Tuy nhiên, nếu cứu được một người mắc bệnh hiểm nghèo mà lấy đi sự sống của một thai nhi vô tội thì quả khoa học có tiến bộ nhưng vô nhân đạo.
Đặc biệt nhất niên kỷ này là thời đại computer. Máy vi tính giúp chúng ta tiết kiệm được nhiều thì giờ trong những dịch vụ hàng ngày như đánh máy hay tìm tài liệu, trả nợ v.v... qua internet. Máy vi tính đã cung cấp bao nhiêu điều hữu ích nhưng nó cũng không thiếu những chuyện không lành mạnh cho trẻ em. Đối với người dùng máy vi tính để giải quyết những công việc hàng ngày, khó chịu nhất là bị những kẻ thông minh, tài giỏi nhưng thiếu đạo đức gài vào máy những con "virus". Tuy nhien, có kẻ lại có người giỏi hơn, có nhiều sáng kiến mới để sửa chữa và ngăn cản. Cứ đà tiến hoá như vậy, không biết ai là người thua, kẻ thắng.
Có điều chắc chắn với người tiêu thụ gà mờ như tôi thì sẽ mất thêm tiền dịch vụ và trả công cho những khối óc thông minh hơn mình, dù kẻ đó có đạo đức hay không.
Cũng như về vũ khí chiến tranh, nước này có vũ khí hoá học, nước kia có vũ khí vi trùng vv... Thế giới chạy đua làm vũ khí tối tân giết người hàng loạt. Ai thua?, Ai thắng? Ai trái? Ai phải? Và ai biết thế giới sẽ phải trả giá như thế nào về những tiến bộ này? Vậy thì khoa học, kỹ thuật vũ khí cũng có hai mặt. Một mặt, vũ khí tối tân là thành trì bảo vệ đất nước, chống ngoại xâm để đời sống dân chúng được yên lành. Mặt khác chúng là những hung thần, hủy diệt nhân loại. Cho dù vũ
khí chỉ dùng để hù dọa nhau cũng vẫn là mối đe dọa và đem đến bất an cho nhân dân toàn thế giới.
Xem thế, khoa học tân tiến tốt hay xấu là do lương tâm của con người sử dụng nó. Cũng như mọi sự trên đời, khoa học tân tiến cũng có mặt trái. Nói tóm lại, chúng ta không thể phủ nhận khoa
học làm thăng tiến đời sống con người. Dù muốn, dù không, ta cũng vẫn phải đi theo đà tiến hoá của nhân loại. Nếu may mắn, chúng ta sẽ được sống trong một nền văn minh cân bằng giữa khoa học và đạo đức. Và may mắn hơn nữa là khoa học không bị lợi dụng để hủy diệt đời sống và tâm linh của xã hội loài người.
Phạm Thị Quang Ninh
3/2000