DU LỊCH TỚI
CÁC DI TÍCH BUỒN
Chuyên mục “Văn hóa & Ý tưởng” của báo Le Monde giới thiệu cuốn sách ảnh, tạm dịch là:”Du lịch đau buồn”. Kết quả nhiều năm bôn ba của nhiếp ảnh gia Ambroise Tézenas từ sau khi thoát chết khỏi trận sóng thần năm 2004 tại Sri Lanka.
Ngạc nhiên hơn vì vài năm sau, tác giả phát hiện sự chết chóc và tan hoang tại nơi này lại thu hút trí tò mò của khách du lịch. Từ đó, tác giả đưa ra dự án ảnh xoay quanh những khu vực trở nên nổi tiếng và được viếng thăm do có chung một lý do là thảm họa : hoặc do thiên tai, hoặc do tàn sát hay chiến tranh…
Với sự phát triển của ngành du lịch quần chúng, các khu di tích gợi trí tò mò “lệch lạc” của công chúng ngày càng nhiều. Thậm chí người Anh còn có loại hình “du lịch đen” gồm các khu Ground Zero tại New York, hay cầu Alma tại Paris (nơi công nương Diana tử nạn xe hơi) hay trại tập trung Auschwitz, nơi hàng năm đón tới hơn 1 triệu khách du lịch.
Tại Pháp, một khái niệm mới, “du lịch tưởng niệm”, được dẫn ra trong bài diễn văn kỉ niệm Đệ nhị Thế chiến của Tổng thống Pháp hồi mùa thu năm 2014. Loại hình du lịch này quy các nghĩa trang liệt sĩ của các cuộc Đại chiến Thế giới như những nơi tưởng niệm và giáo dục.
Tác giả cuốn sách nhấn mạnh ngoài việc giới thiệu khu di tích, người ta còn chăm chút tới việc tạo cảnh mà theo ông “luôn có một thông điệp đằng sau việc dàn dựng này”. Ví dụ, tại Rwanda, sọ của nạn nhân nạn diệt chủng còn được đào lên, lau rửa sạch để tạo ấn tượng mạnh hơn cho công chúng. Loại hình trưng bày này cũng được áp dụng tại nơi mà cựu Tổng thống Mỹ Kennedy bị ám sát, bảo tàng Kháng chiến Mleeta (tại Li-băng), thành phố Tchernobyl (tại Ukraina), công viên Grutas (tại Litva) trưng bày những di sản của thời Xô Viết cũ, hay gần đây, tại huyện Văn Xuyên (Wenchuan, tỉnh Tứ Xuyên) nơi bị cơn động đất năm 2008 tàn phá…
Càng tìm tòi, Ambroise Tézenas càng kinh ngạc trước số lượng các di tích dùng thảm kịch để phát triển du lịch, đến nỗi : “Nó trở thành một ổ marketing : có rất nhiều khu di tích mới mở cửa hàng năm”. Do không có những danh lam thắng cảnh nổi tiếng hay di sản văn hóa, nhiều nước đào bới Lịch sử, nơi chôn sâu ít nhất một thảm kịch, và thêm vào đó những lời giới thiệu cảm động vì mục đích thương mại.