PHÒNG TRÁNH
BỆNH TIM MẠCH
BS. NGUYỄN Ý ĐỨC
Mỗi năm bệnh tim mạch gây thiệt mạng cho hơn 17 triệu người trên thế giới. Tại Hoa Kỳ số tử vong cũng xấp xỉ con số 700.000 người.
Tuy được coi như “bệnh của người già” trên 65 tuổi, nhưng bệnh tim mạch cũng thường thấy ở lớp tuổi trẻ hơn
Có nhiều loại bệnh tim, nhưng thông thường nhất vẫn là bệnh của động mạch tim (Coronary Heart Disease) với các “cơn đau tim”(Heart attack).
Động mạch tim hoặc động mạch vành là mạch máu chính cung cấp dưỡng khí và các chất dinh dưỡng cho cơ tim. Các nhánh của động mạch bao phủ toàn bộ trái tim như một cái vương miện. Máu đến từ động mạch chủ.
Khi máu lưu thông trong động mạch vành bị cản trở, sự nuôi dưỡng tim gặp trở ngại. Tế bào tim không đủ oxy để làm việc. Trái tim báo động bằng những cơn đau xuất hiện trên phía trái của lồng ngực. Cơn đau kéo dài vài ba phút rồi chấm dứt nhưng sẽ trở lại. Cơn đau lan tới cánh tay, lưng, cổ, mặt, bụng. Bệnh nhân cũng cảm thấy khó thở, toát mồ hôi lạnh, buồn nôn, chóng mặt.
May mắn là bệnh tim có thể phòng tránh được và mọi người có thể tự mình giảm thiểu các rủi ro đưa tới bệnh tim cũng như cơn suy tim.
Sau đây là các rủi ro có thể gây ra bệnh tim mạch và các phương thức phòng tránh. Các phương pháp này đã được chứng minh là rất công hiệu:
1.Cao cholesterol
Cholesterol là chất giống như sáp do gan sản xuất hoặc có trong một vài loại thực phẩm mà ta tiêu thụ.
Khi lượng cholesterol trong máu lên quá cao, chúng sẽ bám vào thành động mạch, kể cả động mạch vành. Lòng động mạch hẹp lại, lưu thông máu giảm, đưa tới bệnh của tim cũng như các biến chứng khác.
Mức độ cholesterol trung bình là dưới 200mg/dl.
Để duy trì mức độ cholesterol ở mức trung bình, cần sắp đặt một chế độ dinh dưỡng có ít chất béo bão hòa và cholesterol, có nhiều chất xơ, duy trì sức nặng cơ thể bình thường và vận động cơ thể đều đặn.
Mổi năm năm, người trưởng thành nên thử nghiệm mức độ cholesterol trong máu một lần. Nếu cholesterol cao, bác sĩ có thể cho dùng dược phẩm để hạ cholesterol.
2.Bệnh cao huyết áp
Huyết áp trung bình là #120/80mmHg
Khi huyết áp quá cao, trái tim phải làm gắng sức nhiều hơn để đưa máu nuôi cơ thể. Tim sẽ mau suy yếu, nhất là khi động mạch vành bị tắc nghẽn, không cung cấp đủ oxy và các chất dinh dưỡng.
Có thể duy trì huyết áp ở mức trung bình với nếp sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý, bớt muối, không hút thuốc lá, vận động cơ thể, tránh mập phì.
Nên đo huyết áp theo định kỳ, vì bệnh cao huyết áp xảy ra từ từ, đôi khi không có dấu hiệu báo trước.
3.Bệnh tiểu đường
Đường huyết quá cao (trung bình từ 70mg/dl-125mg/dl) làm các mạch máu cứng, thoái hóa, kể cá động mạch tim. Có tới ¾ số người bị tiểu đường thiệt mạng vì bệnh tim mạch
Phòng tránh bệnh tiểu đường bằng cách duy trì sức nặng cơ thể trung bình, với chế độ dinh dưỡng cân bằng và với sự vận động cơ thể.
Lưu ý là 80% bệnh tiểu đường loại 2, ở người trưởng thành là do mập phì mà ra.
4.Hút thuốc lá
Thuốc lá tăng rủi ro bị bệnh tim và cơn suy tim.
Chất nicotine trong thuốc lá làm mạch máu co hẹp, cản trở sự lưu thông của máu, làm huyết áp tăng. Nicotine cũng tăng lượng thán khí và giảm oxy trong máu.
Khói thuốc lá làm tăng rủi ro vữa xơ động mạch và tăng các yếu tố làm đông máu. Hậu quả là các bệnh tim mạch, tai biến động mạch não dễ dàng xảy ra.
Đã có nhiều bằng chứng khoa học là hít khói thuốc thụ động của người hút thuốc lá cũng đưa tới các bệnh tim.
Đã biết tác dụng xấu của thuốc lá như vậy thì xin hãy không hút hoặc đang hút thì ngưng. Chỉ cần một sự quyết tâm với sự hỗ trợ của gia đình là ta có thể bỏ thói quen ghiền thuốc lá.
5.Bia rượu
Tiêu thụ bia rượu vừa phải có thể chấp nhận được. Vừa phải là khoảng 60cc rượu mạnh, 160cc rượu vang, 360cc bia, hai lần một ngày cho nam giới, một lần cho nữ giới.
Nhưng quá nhiều rượu sẽ đưa tới tăng huyết áp, tăng lượng chất béo triglyceride, giảm chất béo tốt HDL, tăng rủi ro vữa xơ động mạch. Hậu quả là bệnh tim mạch, tai biến não, cơn suy tim.
Do đó, nếu chưa uống rượu thì không nên uống vì nghe nói rằng uống một chút rượu tốt cho tim. Lý do là khi đã uống thì khó mà tự kiểm soát, rồi nghiện rượu lúc nào mà không biết.
6.Mập phì
Mập phì khiến cho tim phải làm việc nhiều hơn để nuôi khối tế bào to lớn của cơ thể. Lâu ngày, tim sẽ suy yếu.
Sức nặng được tính theo Chỉ số Sức Nặng Cơ Thể (Body Mass Index). Chỉ số từ 18- 24.9 là tốt. Chỉ số càng cao thì số lượng chất béo trong cơ thể càng nhiều. Để tính BMI, chia sức nặng cơ thể Kg cho bình phương chiều cao metre. BMI =Kg/(m)².
Dinh dưỡng đúng nhu cầu, vận động cơ thể giúp duy trì BMI ở mức bình thường.
7.Không vận động
Không vận động cơ thể đưa tới cao huyết áp, tiểu đường, mập phì là những rủi ro của bệnh tim mạch. Vận động giảm thiểu các rủi ro này. Mỗi ngày chỉ cần 30 phút tập luyện là đạt được ích lợi.
8-Dinh dưỡng không hợp lý
Dinh dưỡng không hợp lý là ăn quá nhu cầu cơ thể, ăn những chất mà khi quá nhiều có tác dụng xấu. Hậu quả là cơ thể sẽ quá kí, cholesterol, đường huyết và huyết áp lên cao. Tất cả đều tác động xấu tới hệ tuần hoàn.
Để tránh các rủi ro này, nên ăn uống vừa đúng nhu cầu cơ thể với chế độ thực phẩm cân bằng, nhiều loại khác nhau.
9-Stress
Đòi sống luôn luôn có những căng thẳng, nhưng không phải là căng thẳng nào cũng có tác dụng xấu tới sức khỏe.
Riêng với bệnh tim mạch, đã có cả ngàn chứng minh khoa học cho hay stress là một rủi ro lớn của bệnh này, đặc biệt là khi stress mạnh mẽ, kéo dài.
Từ năm 1950, bác sĩ Hans Selye có so sánh như sau: “Khi gặp một gã say rượu hung hổ nhục mạ ta, nếu ta tỉnh bơ rảo bước bỏ qua thì mọi sự không sao. Nhưng nếu ta bực tức đáp lời, một cuộc đấu khẩu, thượng cẳng chân hạ cẳng tay sẽ xảy ra và ta có thể bị gã đó đả thương cộng thêm các rối loạn trong cơ thể do phản ứng của ta gây ra. Nhịp tim sẽ nhanh hơn, huyết áp lên cao, hóa chất trong cơ thể mất cân bằng, tất cả có khả năng đưa tới bệnh tật”. Bác sĩ Hans Selye là người đặt nền móng cho việc tìm hiểu về các bệnh do căng thẳng gây ra.
Thực vậy, trong phản ứng với stress, tuyến thượng thận sẽ sản xuất nhiều adrenalin để giúp cơ thể tự phòng. Nhưng nếu stress tiếp tục, cơ thể sẽ suy yếu trong đó có trái tim.
Ngược lại, giảm lo âu căng thẳng sẽ giúp giảm thiểu cơn đau tim hoặc tử vong.
Đây là kết quả mới được bác sĩ Yinong Young-Xu, Massachusett, và các cộng sự viên công bố tại Đại hội lần thứ 57 vừa qua của hội Tim Mạch Hoa Kỳ họp tại Chicago ngày 29-3 tới 1 tháng 4, 2008.
Họ đã quan sát 516 bệnh nhân mắc bệnh động mạch vành. Ở các bệnh nhân này, cholesterol đóng vào thành động mạch khiến cho máu lưu thông tới tim giảm và đưa tới thiếu dinh dưỡng cho tế bào tim. Hậu quả là họ có nhiều nguy cơ bị cơn đau tim và tử vong.
Bệnh nhân được yêu cầu trả lời các câu hỏi liên quan tới tâm trạng như là có khó khăn về giấc ngủ, có cảm thấy lo sợ về bệnh tim của mình, vể đại tiện, tiêu hóa thực phẩm… Sau hơn ba năm theo dõi, tác giả nhận thấy nhóm bệnh nhân nào giảm lo âu hoặc giữ tâm trạng thư giãn thì có 65% ít bị cơn đau tim hoặc tử vong hơn là những bệnh nhân luôn luôn lo âu, sợ hãi về căn bệnh của mình. Rõ thực là “Giết nhau chẳng cái lưu cầu, Giết nhau bằng cái u sầu, độc chưa”.
Bác sĩ Young-Xu khuyên là nếu có bệnh lo âu, nên đi điều trị để được trường thọ trong khỏe mạnh.
Trên đây là các rủi ro đưa tới bệnh tim mạch mà ta có thể tránh được. Ngoài ra còn phải kể tới mấy rủi ro khác như:
-Yếu tố di truyền: Con cái người có bệnh tim dễ mắc bệnh này hơn.
-Tuổi tác: Trên 83% người thiệt mạng vì bệnh tim mạch đều ở tuổi từ 65 trở lên.
-Phái tính: Nam giới thường có nhiều rủi ro bị cơn đau tim hơn nữ giới và các cơn đau tim này xảy ra sớm hơn trong đời sống.
Với những nguy cơ này, ta đành bó tay chấp nhận, không thay đổi được. May mắn là tỷ lệ gây bệnh của chúng rất thấp.
Tuy nhiên, như cổ nhân đã nói :“Phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Phòng tránh được rủi ro nào thì ta cứ kiên nhẫn áp dụng. Giảm thiểu càng nhiều rủi ro thì càng có nhiều triển vọng sống lâu trong khỏe mạnh, hạnh phúc.
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức