VIỆT NAM ĐƯỢC GÌ SAU
CHUYẾN ĐI TRUNG QUỐC
CỦA ĐẶC SỨ LÊ HỒNG ANH?
TRỌNG NGHĨA
Trong hai ngày 26 và 27/8/2014, ông Lê Hồng Anh, đặc sứ của Tổng bí thư đảng CSVN Nguyễn Phú Trọng, đã thực hiện chuyến thăm Trung Quốc với mục tiêu được tuyên bố chính thức là đàm phán với giới lãnh đạo Bắc Kinh về các biện pháp “làm dịu tình hình”, sau căng thẳng hiếm thấy nẩy sinh từ vụ giàn khoan HD-981.
Kết quả chuyến công du được thể hiện qua một cam kết cải thiện quan hệ song phương gồm ba nội dung, trong đó quan trọng nhất là nội dung thứ ba liên quan đến Biển Đông.
Cam kết này đã được đúc kết trong cuộc họp ngày 27/8/2014, giữa ông Lê Hồng Anh, Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam, được Hà Nội giới thiệu như là Đặc phái viên của Tổng Bí thư Đảng Nguyễn Phú Trọng, với ông Lưu Vân Sơn, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc.
* Ba nội dung chỉ đạo
Theo bộ Ngoại giao CSVN, cuộc hội đàm đã đồng ý về ba nội dung quan trọng có chức năng chỉ đạo quan hệ song phương Việt-Trung trong thời gian tới đây. Theo giới phân tích, hai nội dung đầu chỉ mang tính chất chung chung, khẳng định trở lại quyết tâm thúc đẩy quan hệ song phương mọi mặt.
Đáng chú ý nhất chỉ có nội dung thứ ba, vì liên quan đến các biện pháp mà cả Bắc Kinh lẫn Hà Nội đều cam kết tiến hành nhằm tránh để xảy ra tình trạng cực kỳ căng thẳng bùng lên vào đầu tháng Năm 2014, sau khi Trung Quốc đơn phương đưa giàn khoan nước sâu HD-981 vào cắm sâu trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, dùng một lực lượng tàu thuyền hùng hậu để ngăn cản, thậm chí tấn công vào lực lượng chấp pháp Việt Nam được cử đến khu vực.
Trong bản thông cáo báo chí ngày 27/08, bộ Ngoại giao Việt Nam đã cho biết chi tiết như sau :
“Nghiêm túc thực hiện “Thoả thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam- Trung Quốc”, sử dụng tốt cơ chế đàm phán cấp Chính phủ về biên giới lãnh thổ Việt Nam – Trung Quốc;
Tìm kiếm giải pháp cơ bản và lâu dài mà hai bên đều có thể chấp nhận được, đồng thời tích cực nghiên cứu và bàn bạc các giải pháp mang tính quá độ không ảnh hưởng đến lập trường và chủ trương của mỗi bên, kể cả vấn đề hợp tác cùng phát triển;
Kiểm soát tốt những bất đồng trên biển, không có hành động làm phức tạp, mở rộng tranh chấp;
Duy trì đại cục quan hệ Việt – Trung và hoà bình, ổn định trên Biển Đông”
* Bắc Kinh vẫn tiếp tục khiêu khích
Giới phân tích nhìn chung không thấy thay đổi nào trong quan hệ Việt Trung, tức là không có gì cấm cản Bắc Kinh tiếp tục các hành vi lấn lướt và khiêu khích Việt Nam trong tương lai. Chuyên gia Mỹ Alexander Vuving thuộc Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á Thái Bình Dương tại Hawaii là một trong các nhà phân tích có quan điểm như trên.
Trả lời hãng tin Bloomberg hôm 28/08/2014, ông Vuving nhận định : “Tôi không thấy có đột phá nào trong quan hệ Trung-Việt. Trung Quốc không có lý do gì để kềm hãm các hành vi khiêu khích. Họ vẫn rất quyết đoán. Việt Nam không còn lựa chọn nào khác là xích lại gần các đối thủ của Trung Quốc như là Mỹ, Nhật và Ấn Độ”.
Thái độ cứng rắn của Bắc Kinh có thể được chứng minh qua luận điệu của báo chí Trung Quốc, đã không ngần ngại lên lớp Việt Nam như Nhân dân Nhật báo, trong một bài bình luận bằng tiếng Hoa, ngay trên trang nhất của ấn bản hải ngoại hôm 27/08 đã nhắn nhủ “Đừng để vấn đề Biển Đông phá vỡ đại cục”.
Đối với tác giả bài báo, sở dĩ quan hệ song phương Việt Trung bị tổn hại đó là vì Việt Nam đã cho tàu quấy rối hoạt động của giàn khoan Trung Quốc ngoài biển, lại để cho bạo động bùng lên trên đất liền gây thiệt hại về người và của cho Trung Quốc. Theo tờ báo, Việt Nam phải nhớ rằng mình lệ thuộc rất nặng vào kinh tế Trung Quốc.
* Cuộc đấu tranh tiếp tục?
Trái với các quan điểm có thể gọi là bi quan kể trên, Giáo sư Ngô Vĩnh Long, chuyên gia về Biển Đông và quan hệ Việt Nam Trung Quốc tại trường Đại học Maine (Hoa Kỳ) thì lại cho rằng kết quả chuyến công du Trung Quốc của đặc sứ Lê Hồng Anh không phải là tiêu cực, không phải là một sự quy hàng Trung Quốc, thậm chí còn là một bước tốt tạo cơ sở cho Việt Nam đấu tranh tiếp tục với Bắc Kinh trên hồ sơ Biển Đông.
Theo giáo sư Long, quyết tâm của Việt Nam, cũng như áp lực của Mỹ và ASEAN đã buộc Trung Quốc phải tái lập những cam kết hòa dịu mà họ đã từng hứa với Việt Nam vào năm 2011 mà không hề thực hiện, dẫn đến sự việc giàn khoan HD-981.
Khi lập lại những lời cam kết này, trong đó có vấn đề “không có hành động làm phức tạp, mở rộng tranh chấp”, Trung Quốc đã mặc nhiên chấp nhận một khái niệm hoàn toàn giống với đề nghị đóng băng các hành vi khiêu khích mà Mỹ và Philippines từng đề nghị tại Hội nghị ASEAN ở Miến Điện, và đã bị Trung Quốc lớn tiếng bác bỏ.
Đây cũng chỉ là lời hứa, nhưng theo Giáo sư Ngô Vĩnh Long, nếu Trung Quốc tiếp tục làm ngơ thì Việt Nam có cơ sở để đấu tranh thêm và dùng đến biện pháp kiện Trung Quốc ra trước tòa án quốc tế, một phương án mà Việt Nam vẫn để ngỏ.