HOA KỲ THÀNH CÔNG,
TRUNG QUỐC TỨC TỐI
TẠI HỘI NGHỊ ASEAN
TRỌNG NGHĨA
Ngoại trưởng Trung quốc Vương Nghị vào hôm nay 11/08/2014 đã phản ứng gay gắt trước đề nghị “đóng băng” các hành vi khiêu khích tại Biển Đông đã được Ngoại trưởng Mỹ John Kerry thúc đẩy tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN vừa kết thúc hôm qua. Phải chăng đây là một biểu hiện tức tối khi thấy Trung Quốc bị lép vế trên vấn đề Biển Đông?
Đây là một câu hỏi vẫn còn để ngỏ, nhưng đối với phía Mỹ, cuộc vận động ngoại giao mà ông John Kerry đã tiến hành tại hội nghị ASEAN là một thành công. Thành công này được thể hiện qua một số điểm cụ thể đã được hai quan chức Mỹ cao cấp – xin giấu tên - giải mã trong một cuộc tiếp xúc với báo chí tại Naypyidaw, thủ đô Miến Điện vào hôm qua, 10/08/2014.
Trước hết, về các hoạt động của Ngoại trưởng Mỹ liên quan đến hồ sơ Biển Đông, một quan chức thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết là ông John Kerry đã nêu lên vấn đề này trong các buổi tiếp xúc với các đồng nhiệm, mà đặc biệt là trong cuộc gặp song phương với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cũng như trong Hội nghị Ngoại trưởng Mỹ-ASEAN. Về nội dung cuộc gặp song phương với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị, giới chức ngoại giao Mỹ xác nhận:
“Ngoại trưởng John Kerry đã nêu lên vấn đề Biển Đông, mô tả chiến lược của Hoa Kỳ, nói rõ về các khuyến nghị của Mỹ, về đề nghị “đóng băng”, và giải tỏa một số câu hỏi và mối quan ngại của Trung Quốc… Hiệu quả của cuộc họp đặc biệt này, cũng như thông lệ tham vấn Mỹ-Trung trong bối cảnh này, cho thấy rằng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc không có sự tranh đua… và không hề có đọ sức tại Hội nghị Ngoại trưởng AS-EAN... mà là một cuộc thảo luận nghiêm túc về những vấn đề cấp bách”.
Theo quan chức ngoại giao này, khi đề nghị khái niệm về sự đóng băng, Hoa Kỳ không tìm cách áp đặt bất kỳ công thức có sẵn nào cho các nước trong khu vực, mà chỉ muốn cho các bên tranh chấp ở Biển Đông thấy rõ hai điểm : Một là xác định được là cái gì cần được giải quyết trước tiên, bước đi cụ thể mà các bên tranh chấp có thể theo hay không theo, để ngăn chặn căng thẳng xảy ra. Và hai là không cần phải chờ cho đến đạt được bộ quy tắc ứng xử rồi mới hành động. Thành công của Mỹ tại ASEAN lần này, theo nguồn tin trên, chính là ở các điểm đó.
“Rõ ràng là chúng ta đã thành công trong nhiệm vụ… cố gắng để gieo mầm cho những cuộc thảo luận giữa các nước ASEAN với nhau, giữa ASEAN với Trung Quốc, và tại hai diên đàn ARF và EAS, để tập trung vào hành vi, không chỉ đơn thuần là vào quá trình. Và tôi nghĩ rằng ngôn từ cụ thể (trong bản thông cáo chung) của ASEAN đã cho thấy rõ điều đó.
*ASEAN quyết tâm hơn
Đón nhận đề nghị của Ngoại trưởng Mỹ về việc “tự nguyện đóng băng” để giảm căng thẳng tại Biển Đông, các ngoại trưởng ASEAN đã cho công bố một bản Thông cáo chung, trong đó ghi nhận là đang hết sức quan ngại trước các diễn biến gần đây trong khu vực.
Bản Thông cáo chung của ASEAN lần này rất rõ ràng trong việc nhấn mạnh sự cần thiết phải tự kiềm chế, rõ ràng trong việc khẳng định rằng các bên cần tránh các hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình hoặc làm suy yếu hòa bình và an ninh.
Thông cáo đó cũng hậu thuẫn một cách rõ ràng cho các biện pháp và cơ chế để thực hiện các yếu tố mà họ muốn thấy trong một bộ quy tắc ứng xử. Họ kêu gọi tăng tốc độ và cường độ của các cuộc đàm phán, và trong thông cáo, họ nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc phải giải thích rõ ràng bản chất của các yếu tố cụ thể sẽ được ghi trong bộ quy tắc.”
Đối với quan chức cao cấp của Bộ Ngoại giao Mỹ này, thì điểm đáng chú ý là 10 nước ASEAN đã thay đổi cách xử lý hồ sơ Biển Đông khi quan hệ với Trung Quốc: “Chúng ta đang thấy một sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận ngoại giao của các nước ASEAN đối với Trung Quốc liên quan đến Biển Đông. Họ đã quyết định rằng nếu chỉ nêu bật các khía cạnh tích cực mà thôi thì không còn đủ nữa. Hiện giờ, họ đã cho thấy rõ là họ ngày càng quan ngại trước các hành vi leo thang, và việc tập trung vào hành vi thay vì vào tiến trình, chính là tâm điểm trong tính toán của Mỹ khi đề xuất ý tưởng về việc 'tự nguyện đóng băng'".
*Trung Quốc đả kích đề nghị của Mỹ
Không đầy 24 tiếng đồng hồ sau khi loạt hội nghị ngoại trưởng của khối ASEAN tại Miến Điện kết thúc, Bắc Kinh vào hôm nay 11/08/2014, đã cực lực bác bỏ đề nghị của Washington yêu cầu các bên tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông đình chỉ mọi hoạt động khiêu khích. Trung Quốc còn đồng thời tố cáo Mỹ cố tình kích động căng thẳng trong khu vực.
Trong một tuyên bố chính thức, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã tự hỏi : “Một số quốc gia bên ngoài khu vực đã không thể ngồi yên mà lại đến đây để kích động các mối căng thẳng. Dụng tâm của họ há chẳng phải là gây nên tình trạng hỗn loạn hay sao ?”
Ngoại trưởng Trung Quốc nói tiếp : “Các quốc gia ngoài khu vực có thể bày tỏ các mối quan ngại hợp lý, nhưng chúng tôi – tức là Trung Quốc – phản đối mọi hành vi ngông nghênh cáo buộc (người khác)”. Đối với ông Vương Nghị, Trung Quốc và ASEAN “có đủ khả năng và sự khôn ngoan để duy trì hòa bình và ổn định ở Biển Đông”. Dù không nêu đích danh nước nào, nhưng rõ ràng lời lẽ nặng nề của Ngoại trưởng Trung Quốc nhắm vào Hoa Kỳ, nước vừa mới lên tiếng can thiệp vào hồ sơ Biển Đông nhân loạt hội nghị cấp ngoại trưởng do Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á ASEAN tổ chức tại Miến Điện trong tuần qua, và kết thúc vào hôm 10/08/2014.
Tranh thủ mọi cuộc họp có ông tham dự, Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry đã liên tục kêu gọi các bên tranh chấp tại Biển Đông là nên “tự kiềm chế” để tránh gây nên tình trạng bất ổn. Ông John Kerry còn kêu gọi các bên tiến tới một thỏa thuận đa phương nhằm đình chỉ mọi hành động có thể làm tình hình trở nên “phức tạp” và làm cho “căng thẳng leo thang”.
Nếu trong phát biểu của mình, Ngoại trưởng Vương Nghị không nêu đích danh Hoa Kỳ, thì báo chí Nhà nước Trung Quốc không ngần ngại chỉ rõ đối tượng chỉ đối tượng là ai. Tân Hoa Xã chẳng hạn, đã công bố một phân tích mang tựa đề : “Bắc Kinh bác bỏ đề nghị của Mỹ về “đóng băng” Biển Đông”.